Een poel des bederfs
We schrijven midden negentiende eeuw. De Oude Haven is in erbarmelijke staat. De haven ligt in het westelijke deel van de Waalkade. Daar waar de Duitse kunstenaar Klaus van de Logt een eeuw later zijn spiraalvormige “Labyrint” zal aanleggen. De gemeente heeft verzaakt de Oude Haven te onderhouden. Met alle gevolgen van dien. Steeds minder schippers doen de haven aan. Overwinteren doen zij daar al helemaal niet meer. Alleen de veerpont vindt er een schuilplaats als de Waal weer eens “gaat staan”. Totdat de dichtgevroren rivier weer is uitgedold en smeltwater en schotsen richting Noordzee stromen.
De binnen de stadswallen van Nijmegen gelegen Oude Haven is langzamerhand helemaal dichtgeslibd. De handel met de rivier raakt in het slop. Met grote gevolgen voor de wankele economie van het Havenkwartier in het bijzonder. Armoede en verpaupering nemen toe. Het gemeentebestuur beslist dat er een nieuwe haven moet komen. De betonmolen van vooruitgang wordt in werking gezet. Omdat Nijmegen in die tijd niet zonder haar natte handel kan. Economische vernieuwing is broodnodig, wil de stad Nijmegen geen enorme achterstanden oplopen.
Demping van de Oude Haven
De Nieuwe Haven wordt verder ten westen van de stad, buiten de stadswallen aangelegd. Daar waar nu de nieuwe Gelderlanderredactie ligt gehuisvest, vlakbij de Kaaisjouwerskade. De Nieuwe Haven moet een woning voor de havenmeester krijgen, en een lage loswal met voldoende overslagcapaciteit. In 1852 wordt met de aanleg begonnen. De Nieuwe Haven, de huidige Waalhaven, is vijf maal zo groot als de oude. De industriële activiteiten blijven echter kleinschalig en traditioneel premodern.
Maar wat te doen met de Oude Haven? Op de weinige voorhanden zijnde afbeeldingen van het haventje zijn de oude Boddelpoort – of Bottelpoort - en de Sint-Hubertustoren te zien. Met daarop die markante molen. Ook deze gebouwen zijn door het stadsbestuur verwaarloosd. Met toestemming van het rijk wordt besloten om toren, poort en alles wat Havenkwartier heet te slopen. De omwalling en alle stadspoorten worden gesloopt. Ook de oude Hezelpoort moet er aan geloven. In vier jaar tijd vindt de demping van de Oude Haven plaats. Een verhaal op zich.
Een dubbeltje voor je puin
Het mag niks kosten om die stinkpoel op te ruimen. In knerpend traag tempo wordt de poel des bederfs volgestort. Met puin afkomstig van de sloop van het oude Havenkwartier. Om demping te bespoedigen krijgt elke Nijmeegse burger die zijn steentje bijdraagt een beloning. Noem het een vroege vorm van publieksparticipatie. Ideetje van een goochem raadslid. Het gemeentebestuur keert voor elke karrenvracht met puin een dubbeltje uit. Nou, het wordt wat meer dan alleen “dat steentje”. Binnen vier jaar tijd sleurt de burger puin, afval, bagger en andere glurf naar de stinkende poel. Op het laatst zelfs slachtafval. Alles waar maar een beetje geld mee kan worden verdiend. In de hoop dat de portemonnee wordt gevuld als de haven wordt gevuld. Met de grootst mogelijke rotzooi.
Wat dat voor de bodemstabiliteit van de Waalkade betekent, kan een kleuter op zijn vingers uitrekenen. Plus neem daarbij de gevolgen voor de plaatselijke hygiëne. De pleuris breekt uit, omdat elk te bedenken ziekte de kop opsteekt. Het Havenkwartier moet in quarantaine, terwijl de bedenkers van het briljante dempingsplan op sjiek door het nabij gelegen stadspark flaneren. Daar waar de kop van de Oude Haven zal eindigen als parkvijver. Het Havenkwartier verdwijnt. Waar onder meer Kaaisjouwers met hun veelkoppige gezinnen woonden. In een tijd dat ze nog “zakkendragers” heetten. Ze laadden en losten de binnenvaartschepen. Samen met andere Havenkwartierbewoners dempten ze in armoede die Oude Haven. Ze dekten hun bron van inkomsten toe.
Bijschrift headerfoto: De Oude Haven. Met rechts de Boddelpoort (Bottelpoort) en de St. Hubertusmolen op de “Rode Toren” (beeldarchief RAN).
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk
-
Winterse zondagen op Kasteel Hernen
Winterse zondagen op Kasteel Hernen
Het winterseizoen is gestart voor kasteel Hernen. Het kasteel is vanaf nu alleen op zondagen te bezoeken. Tijdens een tocht met de pratende lantaarn ervaren bezoekers hoe het was om in winterse omstandigheden op een kasteel te wonen.
-
Kunstluis presenteert vergeten geschiedenis: Digitale Archeologie
Kunstluis presenteert vergeten geschiedenis: Digitale Archeologie
Voor zijn zesde interventie, Digitale Archeologie, graaft de Kunstluis van het Valkhof Museum naar vergane sporen van digitale archieven van cultureel erfgoed. Van 5 t/m 11 november presenteert hij de "digitale ruïne" van het museum.
-
Maak een tijdreis met de hele familie in Bibliotheek Mariënburg
Maak een tijdreis met de hele familie in Bibliotheek Mariënburg
Tijdens de familiedag ‘Familie Tijdmachine’ op zondag 10 november in de stadsbieb draait alles om het verleden en de toekomst. Er is een voorstelling over de 16e eeuw, schrijver Yorick Goldewijk komt langs, een familiequiz, mini-bios en nog veel meer!
-
5x dit mag je écht niet missen tijdens TOEN Festival
5x dit mag je écht niet missen tijdens TOEN Festival
In de herfstvakantie staat Nijmegen in het teken van TOEN: het Nijmeegs Geschiedenisfestival. Van 19 t/m 27 oktober nodigt het festival je uit om te ontdekken hoe illusies, misleiding en verborgen waarheden de Nijmeegse geschiedenis hebben beïnvloed!
-
Nationaal Fietsmuseum Velorama op het Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN!
Nationaal Fietsmuseum Velorama op het Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN!
Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN vindt dit jaar plaats van 19 tot en met 27 oktober. Ter gelegenheid van het geschiedenisfestival presenteert het Nationaal Fietsmuseum Velorama een viertal rondleidingen met als thema 'fraude op de fiets.'
-
Kunstluis onthult: archeologie van de toekomst
Kunstluis onthult: archeologie van de toekomst
Archeologische vondsten bestaan vaak voor het grootste deel uit scherven. In 'Archeologie van de toekomst' speelt kunstluis Pavèl van Houten in op dit fenomeen door te kijken naar de scherven van vandaag.
-
Welke schijn bedriegt er in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens Festival TOEN
Welke schijn bedriegt er in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens Festival TOEN
Kloppen de verhalen die onze geschiedenis vertelt of is er sprake van schone schijn? Ga van 19 t/m 27 oktober mee op stap en ontdek de verhalen van TOEN: het Nijmeegse Geschiedenisfestival.
-
Welke ‘schijn bedriegt’ in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens TOEN festival!
Welke ‘schijn bedriegt’ in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens TOEN festival!
Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis nodigt je uit om te ontdekken hoe illusies, misleiding en verborgen waarheden de loop van de Nijmeegse geschiedenis hebben beïnvloed. Welke verhalen zijn echt nep? Ontdek het tijdens TOEN van 19 t/m 27 oktober.
-
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: drie winnaars brengen verhaal 'Loden Lady' tot leven
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: drie winnaars brengen verhaal 'Loden Lady' tot leven
Valkhof Museum daagde publiek deze zomer uit om hun fantasie over het verhaal van de ‘Loden Lady.' Een vijfkoppige jury koos op 14 september uit ruim 90 inzendingen drie winnaars: Myrthe Schrama, Christian Kicken, en Martine Peters van Ton.
-
Thema-avond: Queer activisme en (Nijmeegse) feminisme, toen, nu & straks
Thema-avond: Queer activisme en (Nijmeegse) feminisme, toen, nu & straks
SPOTforall, Lesbisch Archief Nijmegen, Amnesty Nijmegen en feministisch/queer skatecollectief de Rollende Mina's gaan in gesprek over queer- en feministisch activisme tijdens een thema-avond, op donderdag 19 september in Waalhalla.
-
Lindenberg Cultuurhuis viert 80 jaar vrijheid
Lindenberg Cultuurhuis viert 80 jaar vrijheid
In september 1944 vond de militaire operatie Market Garden plaats. Het hoofddoel werd niet behaald, maar Brabant, Limburg en het Rijk van Nijmegen werden bevrijd. In september staat de Lindenberg stil bij deze gebeurtenis met voorstellingen en lezingen.
-
Aangrijpende expositie over de vervolging van Joden in Nijmegen
Aangrijpende expositie over de vervolging van Joden in Nijmegen
In september is in de aula van de Joodse Begraafplaats in Nijmegen de indrukwekkende expositie ‘Razzia 17 november 1942’ te zien over de vervolging van Joodse inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog.
-
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: breng het verhaal van de Loden Lady tot leven
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: breng het verhaal van de Loden Lady tot leven
Valkhof Museum daagt je met schrijfwedstrijd Verhalen in Lood uit om je fantasie de vrije loop te laten op papier. Schrijf en win 100 euro boekentegoed!
-
Nijmegen herdenkt bevrijding stad met weekend vol activiteiten
Nijmegen herdenkt bevrijding stad met weekend vol activiteiten
In het weekend van 20 tot 22 september herdenkt Nijmegen Operatie Market Garden en de bevrijding van de stad tachtig jaar geleden. Drie dagen lang bruist de stad met een programma vol historische herdenkingen en het belang van vrede.
-
Nijmegenaar van het Jaar spreekt tijdens Indië-herdenking: ‘Een hele eer die mij ten deel valt’
Nijmegenaar van het Jaar spreekt tijdens Indië-herdenking: ‘Een hele eer die mij ten deel valt’
Vandaag brengt Gam’inBIZ haar nieuwe trots Pixies op de markt. De jonge Nijmeegse uitgeverij zet met Pixies haar opmars in de spellenwereld voort. Dit nieuwe spel belooft de harten van menig spelletjesliefhebber te veroveren.
-
Regioprogramma '80 jaar Vrijheid' Rijk van Nijmegen bekendgemaakt
Regioprogramma '80 jaar Vrijheid' Rijk van Nijmegen bekendgemaakt
Op donderdag 6 juni begon op de stranden van Normandië de viering van ’80 jaar Vrijheid,’ waarmee het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht. In september krijgt deze een vervolg met de herdenking van operatie Market Garden van september 1944.
-
Keti Koti/Kadena Kibra in De Achtertuin op 30 juni
Keti Koti/Kadena Kibra in De Achtertuin op 30 juni
Op zondag 30 juni wordt het Herdenkingsjaar Slavernijverleden in Nijmegen afgesloten met Keti Koti/Kadena Kibra in de Achtertuin: een festival vol gratis activiteiten en lekker eten, op het NYMA-terrein.
-
Nieuwste Verhaal van Gelderland Podcast aflevering gaat over de Stevenskerk
Nieuwste Verhaal van Gelderland Podcast aflevering gaat over de Stevenskerk
Ga deze zomer op reis door de Gelderse geschiedenis met de Verhaal van Gelderland Podcast. In de nieuwste aflevering bezoekt presentator René Arendsen de Stevenskerk. Wat zien we nog terug van deze kleurrijke middeleeuwse plek?
-
Tweede tentoonstelling in het Valkhof Museum over het Romeinse heiligdom Herwen-Hemeling
Tweede tentoonstelling in het Valkhof Museum over het Romeinse heiligdom Herwen-Hemeling
In Herwen-Hemeling ontdekten archeologen de sporen van een compleet Romeins heiligdom. Tentoonstelling 'Offeren aan de Goden' in het Valkhof Museum neemt je mee in de belangrijkste vondsten rond het offeren, de rituelen en de altaren.
-
Radboud Erfgoed presenteert mini-tentoonstelling over de Nijmeegse Universiteit in de Tweede Wereldoorlog
Radboud Erfgoed presenteert mini-tentoonstelling over de Nijmeegse Universiteit in de Tweede Wereldoorlog
Radboud Erfgoed presenteert een mini-tentoonstelling in het Valkhof Museum over de Nijmeegse universiteit in de Tweede Wereldoorlog. Verhalen van moed en veerkracht is van 4 juni t/m 29 september te bezoeken in het Valkhof Museum.