Gastvrijheid op het Wintertuinfestival 2019

Van 27 t/m 30 november was het weer literair spektakel in Nijmegen: vier dagen lang Wintertuinfestival! Thema dit keer: gastvrijheid. IntoNijmegen-redacteur Luus Veeken bezocht zaterdagavond het programma in Doornroosje en brengt verslag uit.

Een afgeladen Doornroosje, volledig op de literaire toer. Met schrijvers, dichters, wetenschappers, muzikanten en kunstenaars op het podium. Proza, poëzie, spoken word, raps, hiphop, muziek, zang, mini-colleges; het is moeilijk kiezen voor de vele bezoekers.

^{Studenten van ArtEZ Creative Writing verzorgen intieme voordrachten in de gangen.} 

Clarice Gargard: ‘Kom, laten we eten’

Clarice Gargard, Writer in Residence van het Wintertuinfestival, verraste het ademloos luisterende publiek met haar sprankelende festivalessay over gastvrijheid. Ze is geboren in Liberia en kwam als vierjarige naar Nederland. Waarom ze naar Nederland waren gegaan, daar hield de kleuter zich helemaal niet mee bezig. Wat ze die avond zou eten, dat was pas belangrijk! Dáár vroeg ze naar.

Later, terug in Liberia, heeft ze ervaren hoe samen eten gastvrijheid uitdrukt. Haar grote zussen maakten eten klaar voor een gast. De jonge Clarice vroeg de gast in haar onschuld of hij iets wilde eten. Pets, voor ze het wist had ze een draai om haar oren van haar zus te pakken. Die verontschuldigde Clarices gedrag bij de gast ("Ze komt uit Europa") om te vervolgen: "Kom, laten we eten." Zo doe je dat dus in Liberia, was de les die Clarice leerde: je vraagt iemand niet om aan te schuiven, maar je zegt tegen je gasten: "Kom, laten we eten."

^{Clarice Gargard.}

Clarice Gargard is columnist bij de NRC, werkzaam voor De Correspondent, maakster van tv-programma’s en is Writer in Residence van het Wintertuinfestival – ze verbleef tijdelijk in het middeleeuwse Besiendershuis. Begin dit jaar kwam haar documentaire Daddy and the Warlord uit, over haar familieachtergrond en de Liberiaanse burgeroorlogen. Volgende maand verschijnt haar eerste boek, Drakendochter.

Ilja Leonard Pfeiffer: Europa, continent zonder toekomst

Eind vorig jaar verscheen Ilja Leonard Pfeijffers prijswinnende boek: Grand Hotel Europa. Een roman over Europa, het continent dat zoveel verleden meetorst dat er voor de toekomst geen plaats is. Massatoerisme is Europa’s lot. Een deprimerende gedachte. Els Moors interviewt de schrijver.

^{Ilja Leonard Pfeijffer en Els Moors.}

De verteller in Grand Hotel Europa lijkt sterk op de schrijver. De hoofdpersoon luistert namelijk ook naar de naam Ilja Leonard Pfeijffer, is net als de schrijver classicus en auteur en heeft net als hij een hang naar nostalgie. Maar, zo benadrukt Pfeijffer, het boek is fictie en geen autobiografie.

De geliefde van Ilja in het boek is kunsthistorica, afkomstig uit een adellijk geslacht. Ook zij koestert het verleden. De hang naar het verleden kleurt hun relatie. Samen gaan ze op zoek naar het laatste schilderij van Caravaggio en doen zo fameuze Europese bestemmingen aan als Malta, Venetië en Cinque Terre. Tot hun verdriet moeten ze constateren dat overal waar ze komen het massatoerisme heeft toegeslagen. De Europese highlights zijn vergeven van de toeristen, allemaal op zoek naar ‘authenticiteit’. Dat wil zeggen, spot Pfeijffer, op zoek naar de juiste selfie om op Facebook te zetten. En, o ironie, de juiste selfie is de selfie die ook anderen op Facebook hebben geplaatst.

^{Genoeg publiek op het festival!}

Grenzen gesloten voor vluchtelingen

Pfeijffer verzucht dat Europa niet gastvrij is voor vluchtelingen, maar dat het de grenzen ruimhartig opent voor wie er geld komt uitgeven: toeristen. Het Europa van de toekomst is gereduceerd tot een verzameling van massatoeristische bestemmingen, waar mensen zich verlustigen aan het verleden. Het toerisme maakt Europa kapot. De toekomst ligt elders in de wereld.

Thomas Verbogt en Alma Mathijsen: leermeester, leerling

Thomas Verbogt was vroeger leermeester van Alma Mathijsen. Nu zijn ze beiden schrijver. Helena Hogenkamp gaat met hen in gesprek over hun boeken en over schrijven als ambacht. En natuurlijk over het thema gastvrijheid.

^{Thomas Verbogt, Alma Mathijsen en Helena Hogenkamp.}

Mathijsen leest een fragment voor uit Ik wil geen hond zijn, haar nieuwste novelle. Ze schreef het toen zij zelf was ondergedompeld in een allesomvattend liefdesverdriet. In haar novelle wil een vrouw met liefdesverdriet een hond zijn, om grenzeloos tegen haar ex-geliefde aan te kunnen schurken, naar hem op te kijken en te grommen naar iedere vreemde. Volledig gefixeerd op het baasje. De ongelijkwaardige verhouding tussen hond en baas als beeld voor haar onbeantwoorde liefde.

^{Alma Mathijsen draagt voor uit Ik wil geen hond zijn.}

De hoofdpersoon in de novelle zoekt haar toevlucht tot een centrum waar ze tot hond getransformeerd wordt. Beeldend beschrijft Mathijsen hoe haar gezicht verandert in een snuit, hoe ze haar spraakvermogen verliest maar nog niet toe is aan blaffen. Wrang-komisch, schrijnend.

Ik voel de verantwoordelijkheid mij te laten horen

Mathijsen schrijft regelmatig essays over onderwerpen die haar na aan het hart liggen, zoals feminisme. "Ik kan alleen over iets schrijven als ik erachter sta, ervan vervuld ben", aldus Mathijsen. "Omdat ik meer dan veel anderen daarvoor een podium heb, voel ik mij verantwoordelijk om me te laten horen".

^{Thomas Verbogt.}

Hoe te leven?

Thomas Verbogt is een meester in het schrijven van alledaagse verhalen, licht en melancholisch van toon. Zijn personages transformeren het alledaagse tot een avontuur. Ze verwonderen zich om de wereld om hen heen. Zijn uitgangspunt: niets is gewoon.

Alle kunst, ook zijn schrijfkunst, moet helpen bij de zoektocht naar het antwoord op de vraag hoe te leven, is Verbogts overtuiging. Maar die vraag is natuurlijk onbeantwoordbaar. Als docent schrijven wil hij mensen inspireren om meer te begrijpen van het raadselachtige dat ons omringt.

_{Het thema van het Wintertuinfestival is 'gastvrijheid'.}

Aanrader

Voor iedereen die van literatuur en poëzie houdt is het Wintertuinfestival een echte aanrader. Heb je het gemist dit jaar? Volgend jaar krijg je ongetwijfeld een nieuwe kans. Houd het in gedachten! Wil je meer van de sfeer zien? Scroll naar beneden voor nog meer foto's.

De Nieuwe Oost | Wintertuin organiseert het hele jaar door literaire evenementen, bijvoorbeeld verschillende Wintertuinsessies en het Nijmeegs Boekenfeest. Kijk voor het volledige overzicht op denieuweoost.nl/agenda/.

Fotografie: Henk Beenen