Theaterimpressie: Wabi Sabi speelt TERECHT in Cultuurhuis De Lindenberg

Afgelopen woensdag speelde in Cultuurhuis De Lindenberg de voorstelling TERECHT van Wabi Sabi Theater | Het Houten Huis. Een voorstelling over het Nederlands strafrechtsysteem waarvoor regisseur Maarten Smit verschillende mensen interviewde; van dader, tot rechter, tot gevangenisdirecteur. Onze redacteur Valérie nam een kijkje.

TERECHT is een stuk over mensen die zwichten voor de verleiding van snel geld, die gepakt worden, een strafproces doormaken, de gevangenis ingaan en dan willen terugkeren in de maatschappij. In de omschrijving staat ook: ‘…een eigenzinnige mix van dans, tekst en livemuziek, gebaseerd op moedige, tragische en hoopgevende verhalen’. Op Oerol was in 2023 een andere voorstelling van beide gezelschappen, Hier valt niets te halen een grote publieksfavoriet. Een verhaal over armoede en leven met geldproblemen. Ook toen werd gebruik gemaakt van die eigenzinnige mix.

Naïef en essentieel tegelijkertijd

Op de website van De Lindenberg vertelt regisseur Maarten Smit in een interview over zijn werkwijze:

"Ik werk vrij naïef maar die vragen zijn wel heel essentieel. Want die neem je heel snel voor waar aan maar uiteindelijk zijn dat eigenlijk allemaal keuzes…"

Een insteek die goed kan werken in een tijd waarin mensen niet altijd naïef durven zijn. Mensen schamen zich snel voor iets wat ze niet weten, terwijl daar de opening zit om iets te leren over de ander, over onszelf en de wereld. 

In de foyer en het café is het druk en in de rij voor de zaal proef je de hoge verwachtingen. Veel mensen zijn bekend met het werk van de makers op locatie, maar het is de eerste keer dat de voorstelling in een theaterzaal staat. Programmeur Arianne Koeleman van De Lindenberg vertelt dat ze nog geprobeerd heeft om een beschikbare kerk of andere locatie te vinden, maar dat lukte niet, dus koos ze voor de zaal.

Een prima keuze, de ‘black box’ die de theaterzaal is, gaat goed samen met de claustrofobische scènes van het opgesloten zitten. En het prachtige decor van Douwe Hibma past precies. Een decor dat bestaat uit verschillende blokken en kubussen in verschillende groottes en hoogtes, die later in het stuk verschuiven en transformeren tot welk object of welke ruimte er ook maar nodig is voor het verhaal. Met luikjes in de grond verdwijnen de performers evenzo gemakkelijk als ze weer tevoorschijn komen.

Hoge macht, hoge torens

Het zal niemand verbazen dat de hoogste macht, de rechters, in de bovenste torens wonen. Met bewegingen, die de taal volgen en tegelijkertijd een eigen taal zijn. Ze spreken het publiek en de gedetineerden toe, die zich in het lage gedeelte bevinden.

De tekst van TERECHT is soepel, muzikaal en toegankelijk. Vermoedelijk is dit met opzet gedaan, omdat deze voorstelling ook voor jongeren vanaf 12 jaar is. Dat maakt misschien ook dat er niet per se nieuwe inzichten verteld worden, maar wel dat ze op een andere manier beleefd worden en dat maakt dit stuk zo sterk. Het publiek zit in een beleving, meer dan dat ze de boel moeten analyseren en dat is prettig.

Daarbij helpt de choreografie. De bewegingen, die ieder verhaal ondersteunen en kracht bijzetten, zijn heel dynamisch. De perfect getimede en toch vloeiende dansen worden door Amber Veltman en Juersson Hermanus fantastisch gecombineerd met het uitspreken van hun teksten. Martin Frank, de derde performer, combineert zijn acteren met gitaarspel, zang en percussie op alles wat hij voor handen heeft. Waarschijnlijk weet Frank overal muziek uit te halen zodra je hem aansluit op een geluidsversterker.

In de verschillende verhalen die worden verteld, zien we dat er vaak geen duidelijke scheidslijn tussen goed en kwaad zit, en dat schuld nooit helemaal zwart-wit kan zijn. De portretten van mensen die in de criminaliteit verzeild raken, blijven af en toe wat aan de oppervlakte. Zo ook de verhalen van de rechters. Er zit natuurlijk meer achter dan wat er in een voorstelling verteld kan worden. Vooral bij zoiets complex als (on)schuld, dader- en slachtofferschap, straf en hoe daarna? De makers zullen keuzes hebben gemaakt voor een breed perspectief in plaats van iedere verhaallijn te verdiepen. Wellicht ook met de doelgroep van 12+ in gedachten?

Theater als gespreksstof

In de foyer van De Lindenberg wordt er nog een tijdje nagepraat. Men zoekt elkaar op. In het publiek zaten ook mensen die bij de reclassering werken of in een strafinrichting. Het is interessant als theater voor gespreks- en denkstof zorgt met mensen die er dagelijks mee te maken hebben.

Ook is het interessant om hierdoor wat meer achtergrond te krijgen over de namen die genoemd werden in het stuk. Zo blijkt de genoemde herstelrechter Jacques Claessen veel baanbrekend werk te doen, waarbij hij focust op het herstellen van materiële en immateriële schade, maar ook het herstellen van relationele en morele schade. En blijkt oud-gevangenisdirecteur Frans Douw de Stichting Herstel en Terugkeer te hebben opgericht, een stichting die zich inzet om hen die ten onrechte niet gehoord en erkend worden een stem te geven.

Het is een mooie avond en een mooie voorstelling. Uit een andere zaal komen mensen die een lezing bijwoonden over de 80 jarige herdenking van Market Garden. Ook stroomt er een koor binnen dat net repetitie heeft gehad. Mensen praten met elkaar na. In de foyer komen werelden samen, waaronder dus ook die van TERECHT.

Benieuwd naar het theaterstuk TERECHT? Check dan hier hun speeltijden. Wil je graag een voorstelling van Cultuurhuis De Lindenberg bijwonen? Bekijk dan hun programma. Ze zijn te vinden aan de Ridderstraat 23, 6511 TM Nijmegen.

Fotografie: Nichon Glerum