
Filmimpressie: Everybody Loves Touda – alleen al om de muziek
De succesvolle Frans-Marokkaanse regisseur Nabil Ayouch richt met zijn film Everybody Loves Touda opnieuw het zoeklicht op de traditionele man-vrouwverhoudingen in Marokko. Hoofdpersoon Touda (Nisrin Erradi) is een uitzonderlijk zangtalent. Ze legt zich toe op het zingen van Aita – klaagzang in het Arabisch – een traditionele zangstijl van het Marokkaanse platteland. De vooral vrouwelijke vertolkers, shikhat genaamd, zingen en dansen over liefde en sociale thema’s als koloniale overheersing, de onderdrukking van vrouwen en hun verlangen naar een onafhankelijk bestaan. Inspirerende poëtische teksten, opzwepende dans en muziek. De shikhat, met hun kenmerkende zangstijl, stonden in de koloniale tijd in aanzien.
Zingende vrouw, dus prostituee
Halverwege de vorige eeuw, met grote armoede op het platteland, trokken veel shikhat naar de grote steden op zoek naar een beter bestaan. Ze kwamen als zangeressen terecht in cafés en nachtclubs, waar ze ondanks hun artistieke kwaliteiten toch vooral beschouwd werden als prostituees. De benaming shikha werd synoniem met prostituee.
Miskend als kunstenares
Touda, liefhebbende alleenstaande moeder van een negenjarig doof jongetje, probeert met zang en dans in hun onderhoud te voorzien. Aita is haar favoriete zangstijl, die zij zich al doende zelf eigen maakt. De mannen in de cafés en bars waar ze optreedt, hebben minder belangstelling voor haar als zangeres dan als lustobject. Ze stoppen bankbiljetjes in haar kleren of plakken ze op haar voorhoofd. Ongewenste intimiteiten, voorstellen zich samen terug te trekken – voortdurend ligt het op de loer. Touda, die zich als zangkunstenares duidelijk miskend voelt, laat zich de vernederingen noodgedwongen welgevallen. Tot ze er genoeg van heeft en besluit haar heil in Casablanca te zoeken, in de hoop daar haar zangkunst als een echte shikha te kunnen beoefenen. En wellicht kan ze haar dove zoontje in de grote stad een betere opleiding bieden. Zolang ze nog niet gesetteld is in haar nieuwe woonplaats, moet ze hem overlaten aan de zorg van zijn grootouders in het Atlasgebergte.
Zelfs in Casablanca, de stad waar alles kan, blijkt een echte shikha zijn zo eenvoudig nog niet. Net als op het traditionele platteland hebben vrouwen – ook shikhat – een ondergeschikte positie. Mannen maken de dienst uit, alles draait om geld en seks. Touda’s teleurstelling is diep.

Sobere verhaallijn met impact
Tot zover het verhaal, dat een beperkte strekking heeft: een ambitieuze en talentvolle jonge vrouw moet opboksen tegen conservatieve opvattingen terwijl zij probeert een zelfstandig bestaan als zang- en danskunstenaar op te bouwen. De patriarchale Marokkaanse samenleving is daar niet aan toe. Dat is wat regisseur Nabil Ayouch voor het voetlicht wilde brengen, zo geeft hij in een interview aan. Hij denkt wel dat de Marokkaanse samenleving op het punt staat te veranderen. Dat Marokko de film inzond voor een Oscarnominatie voor Beste Internationale Film (overigens vergeefs), laat wel zien dat er in het land iets aan het veranderen is.
Het scenario voor Touda schreef Ayouch samen met zijn echtgenote, collega-filmmaker Maryam Touzani, met wie hij al eerder succesvolle filmscenario’s schreef – onder andere het subtiele queerdrama The Blue Caftan (2015).

Nisrin Erradi vult het beeld
Touda leeft vooral voor haar muziek. De film is dan ook in de eerste plaats muziek: van opzwepend en overrompelend tot melancholisch en klaaglijk – allemaal in een Marokkaanse setting, met visueel aantrekkelijke locaties en oogstrelende kleding. Alles gefilmd in warme kleuren.
Nisrin Erradi als Touda draagt in haar eentje de film. Moeiteloos speelt ze al haar rollen – zangeres, danseres, animeermeisje, liefhebbende moeder, dochter, huurster. Vrijwel in iedere scène vult zij het beeld met haar kwetsbare maar krachtige persoonlijkheid, vaak in close-up. Passie, liefde, teleurstelling, woede – het is van haar gezicht te lezen. Voor de film heeft ze anderhalf jaar zangles gevolgd, met verbluffend resultaat: ze zingt de sterren van de hemel.
Ga kijken en luisteren naar Touda: fantastisch spel van Nisrin Erradi, en alleen al de muziek is de moeite waard!