Naar main content Logo Nijmegen Old City Young vibe (home)

Canon van Nijmegen: Rond de Vrijheidsboom – De Bataafs-Franse tijd

Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Op 8 november 1794 maakte Nijmegen kennis met het verschijnsel ‘revolutie’. Franse en Nederlandse (Bataafse) troepen trokken na een korte belegering de stad binnen. Zij zetten het gemeentebestuur af en stelden in plaats daarvan een ‘provisioneel bewind’ in. Voor het eerst sinds 1591 kregen ook katholieken een plaats in het stadsbestuur.

Vrijheidsvreugde van korte duur

In de laatste decennia van de achttiende eeuw was de Republiek het toneel van politieke onrust, opkomende democratische bewegingen en groeiend verzet tegen stadhouder Willem V. In Nijmegen was het in die jaren opvallend rustig gebleven. Toch verwelkomden ook veel Nijmegenaren in 1794 de revolutionaire Bataafse en Franse soldaten. Op 30 november dansten zij eendrachtig rond de vrijheidsboom die op de Grote Markt was geplant. Maar de vreugde was van korte duur. De Bataafs-Franse tijd was in heel Nederland, en ook in Nijmegen, een uiterst verwarrende en roerige periode. Bestuurswisselingen en nieuwe staatsregelingen, vaak opgelegd vanuit Frankrijk, volgden elkaar in hoog tempo op.

Verlies van status

In het gedrang verloor Nijmegen zijn vroegere voorrangsrecht boven de andere Gelderse steden. Zo werd de stad het permanente voorzitterschap ontnomen van het Kwartier van Nijmegen en van de Gelderse Landdag, de vergadering van de vier Kwartieren. Van 1798 tot 1801 was Nijmegen geen onderdeel van Gelderland, maar van het departement van de Dommel, met Den Bosch als hoofdstad. En tussen 1810 en 1814 was de stad zelfs ingedeeld bij het Franse keizerrijk – net als al het overige land bezuiden de grote rivieren.


Kasteel Batenburg door Franse troepen verwoest in 1794

 

Nijmegen had in de Bataafs-Franse tijd veel te lijden van de inkwartiering van Franse legereenheden (zesduizend soldaten op een bevolking van twaalfduizend), die grote hoeveelheden voedsel, kleding en materialen eisten. Ook de invoering van de dienstplicht maakte het Franse bestuur ongeliefd. Handel en nijverheid verkeerden in een crisis, de stadsfinanciën in een belabberde toestand.

Positieve wending 

Natuurlijk bracht de Bataafs-Franse tijd niet alleen kommer en kwel. Een Frans verbod op handel met Engeland deed in Nijmegen de smokkel over de Waal enige tijd opbloeien. Landelijk ontstond wetgeving op velerlei gebied, zoals onderwijs, belastingen, gezondheidszorg, wegenaanleg, waterstaat en rechtspraak. Voor de latere ontwikkeling van de stad was het positief dat bepaalde principes en grondrechten werden vastgelegd, zoals staatseenheid, gelijkheid van iedereen voor de wet, scheiding van kerk en staat en scheiding van bestuur en rechtspraak.

Maar al met al treurde Nijmegen niet toen de Fransen op de vroege ochtend van 5 januari 1814 met stille trom vertrokken. De euforie van de dans rond de vrijheidsboom was toen allang verdwenen; in september 1799 was die boom op de Grote Markt ’s nachts door onbekenden omgehakt.

Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.  

Dit vind je misschien ook leuk...

Terug

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Ik wil mijn cookies handmatig instellen