Canon van Nijmegen: Onder stoom! – Schepen, spoorlijnen en tramwegen
Nijmegen bulkt van de historische verhalen. Over kopstukken en gewone lieden, wijken en politieke gebeurtenissen. In de Canon van Nijmegen zijn de belangrijkste verhalen over Nijmegen geselecteerd. Voor de Nijmeegse handel en industrie was transport van groot belang. Tot begin negentiende eeuw waren producten en personen vooral aan- en afgevoerd met zeilschepen, karren en diligences. Daarna deed de stoom zijn intrede. Niet alleen in de scheepvaart, maar ook op het spoor.
Nederlandsche Stoombootmaatschappij
De oprichting van de eerste Nijmeegse stoombootmaatschappij was een direct gevolg van concurrentie uit Rotterdam. In 1823 kreeg de Rotterdamse NSM (Nederlandsche Stoombootmaatschappij) van koning Willem I verlof voor een geregelde vaart tussen Rotterdam en Nijmegen, later uitgebreid tot Keulen. Dat prikkelde een vijftal Nijmeegse beurtschippers om in 1825 een eigen stoomboot in de vaart te brengen: ‘Willem de Eerste’, die vanaf de Waalkade driemaal per week de verbinding met Rotterdam en Den Haag onderhield.
Een stoomboot met links daarboven de Kronenburgertoren, 1850
Nijmeegse schippers gaan over naar stoom
Door de nieuwe technologie daalde het passagierstarief en verminderde de reistijd bovendien sterk. De zeiltocht Nijmegen-Rotterdam kostte minstens een volle dag. Per stoomschip was dat ongeveer zeven uur, rond 1900 zelfs nog maar vijf uur. De Nijmeegse zeilschippers konden tegen deze concurrentie niet op. Ze probeerden met het gebruik van stoomslepers de regelmaat en snelheid van hun verbindingen te verbeteren, maar dat hielp onvoldoende. In 1864 stopten de laatste twee beurtschippers en richtten een tweede Nijmeegse stoombootmaatschappij op. Spoedig volgden nog drie nieuwe stoombootondernemingen. Alleen voor scheepvaart in de zeer nabije omgeving bleven zeilschepen over.
Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij
De Nijmeegse ondernemers en handelaren realiseerden zich maar al te goed dat goedkoop transport belangrijk was voor de concurrentiepositie van hun bedrijven. Overal daalden de transportprijzen sterk, maar rond Nijmegen niet genoeg. Met argusogen volgden ze de ontwikkeling van het Nederlandse en Duitse spoorwegnet. Al in 1845 kreeg Arnhem een spoorverbinding met Utrecht en Amsterdam. Nijmegen moest daar nog tientallen jaren op wachten, vooral doordat het Rijk hiervoor eerst twee kostbare spoorbruggen moest aanleggen. De verbinding met Duitsland kwam sneller tot stand. Dankzij een forse gemeentelijke subsidie kon de Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij in 1865 het spoor naar Kleef openen, tot groot enthousiasme van de Nijmeegse burgerij.
Stoomboot aan de Waalkade, met erachter de Spoorbrug, 1900
Van stoom naar elektriciteit
Ook voor het transport tussen Nijmegen en de omringende dorpen werd stoom ingeschakeld. Dat begon in 1889 met de stoomtram Neerbosch-Hunnerpark-Beek, gevolgd door lijnen naar onder meer Berg en Dal en Druten. Maar voor het lokaal en regionaal transport kreeg stoom al snel concurrentie van elektriciteit. Kort na de opening van de gemeentelijke elektriciteitscentrale in 1908 werd de elektrische stadstram operationeel, een investering van circa één miljoen gulden. Al snel bleek dit een technisch betere, schonere en goedkopere oplossing. De bestaande gillende monsters van de regionale stoomtramwegen werden geleidelijk vervangen door elektrische trams. Zowel de horeca als de boeren in de omgeving profiteerden sterk van deze verbeterde transportmogelijkheden.
Duik in de geschiedenis van de oudste stad van Nederland. Want Nijmegen heeft veel verhalen te vertellen. Benieuwd? Je leest het allemaal in de historische tijdlijn.
Dit vind je misschien ook leuk...
-
Kunstluis presenteert vergeten geschiedenis: Digitale Archeologie
Kunstluis presenteert vergeten geschiedenis: Digitale Archeologie
Voor zijn zesde interventie, Digitale Archeologie, graaft de Kunstluis van het Valkhof Museum naar vergane sporen van digitale archieven van cultureel erfgoed. Van 5 t/m 11 november presenteert hij de "digitale ruïne" van het museum.
-
Maak een tijdreis met de hele familie in Bibliotheek Mariënburg
Maak een tijdreis met de hele familie in Bibliotheek Mariënburg
Tijdens de familiedag ‘Familie Tijdmachine’ op zondag 10 november in de stadsbieb draait alles om het verleden en de toekomst. Er is een voorstelling over de 16e eeuw, schrijver Yorick Goldewijk komt langs, een familiequiz, mini-bios en nog veel meer!
-
5x dit mag je écht niet missen tijdens TOEN Festival
5x dit mag je écht niet missen tijdens TOEN Festival
In de herfstvakantie staat Nijmegen in het teken van TOEN: het Nijmeegs Geschiedenisfestival. Van 19 t/m 27 oktober nodigt het festival je uit om te ontdekken hoe illusies, misleiding en verborgen waarheden de Nijmeegse geschiedenis hebben beïnvloed!
-
Nationaal Fietsmuseum Velorama op het Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN!
Nationaal Fietsmuseum Velorama op het Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN!
Het Nijmeegs geschiedenisfestival TOEN vindt dit jaar plaats van 19 tot en met 27 oktober. Ter gelegenheid van het geschiedenisfestival presenteert het Nationaal Fietsmuseum Velorama een viertal rondleidingen met als thema 'fraude op de fiets.'
-
Kunstluis onthult: archeologie van de toekomst
Kunstluis onthult: archeologie van de toekomst
Archeologische vondsten bestaan vaak voor het grootste deel uit scherven. In 'Archeologie van de toekomst' speelt kunstluis Pavèl van Houten in op dit fenomeen door te kijken naar de scherven van vandaag.
-
Welke schijn bedriegt er in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens Festival TOEN
Welke schijn bedriegt er in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens Festival TOEN
Kloppen de verhalen die onze geschiedenis vertelt of is er sprake van schone schijn? Ga van 19 t/m 27 oktober mee op stap en ontdek de verhalen van TOEN: het Nijmeegse Geschiedenisfestival.
-
Een weekend in het teken van vrijheid: 80 jaar bevrijding Nijmegen
Een weekend in het teken van vrijheid: 80 jaar bevrijding Nijmegen
Afgelopen weekend stond Nijmegen stil bij een bijzonder jubileum: 80 jaar vrijheid. Met een veelzijdig programma van herdenkingen, muziek, theater en kunst werd zowel de bevrijding als het leven in vrijheid gevierd.
-
Fotoverslag: 80 jaar Waalcrossing Nijmegen
Fotoverslag: 80 jaar Waalcrossing Nijmegen
Dit jaar herdenken we de Waalcrossing van 1944, waarbij Amerikaanse soldaten Nijmegen onder zwaar vuur bevrijdden. Dit weekend kwam deze historische gebeurtenis opnieuw tot leven met diverse evenementen en activiteiten.
-
Welke ‘schijn bedriegt’ in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens TOEN festival!
Welke ‘schijn bedriegt’ in de Nijmeegse geschiedenis? Ontdek het tijdens TOEN festival!
Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis nodigt je uit om te ontdekken hoe illusies, misleiding en verborgen waarheden de loop van de Nijmeegse geschiedenis hebben beïnvloed. Welke verhalen zijn echt nep? Ontdek het tijdens TOEN van 19 t/m 27 oktober.
-
4x tips rondom 80 jaar vrijheid in Nijmegen
4x tips rondom 80 jaar vrijheid in Nijmegen
In september herdenkt Nijmegen de heroïsche Operatie Market Garden en de bevrijding van de stad tachtig jaar geleden. Drie dagen lang bruist de stad met een programma vol historische herdenkingen en het belang van vrede. Wil je weten wat er te doen is?
-
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: drie winnaars brengen verhaal 'Loden Lady' tot leven
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: drie winnaars brengen verhaal 'Loden Lady' tot leven
Valkhof Museum daagde publiek deze zomer uit om hun fantasie over het verhaal van de ‘Loden Lady.' Een vijfkoppige jury koos op 14 september uit ruim 90 inzendingen drie winnaars: Myrthe Schrama, Christian Kicken, en Martine Peters van Ton.
-
Thema-avond: Queer activisme en (Nijmeegse) feminisme, toen, nu & straks
Thema-avond: Queer activisme en (Nijmeegse) feminisme, toen, nu & straks
SPOTforall, Lesbisch Archief Nijmegen, Amnesty Nijmegen en feministisch/queer skatecollectief de Rollende Mina's gaan in gesprek over queer- en feministisch activisme tijdens een thema-avond, op donderdag 19 september in Waalhalla.
-
Lindenberg Cultuurhuis viert 80 jaar vrijheid
Lindenberg Cultuurhuis viert 80 jaar vrijheid
In september 1944 vond de militaire operatie Market Garden plaats. Het hoofddoel werd niet behaald, maar Brabant, Limburg en het Rijk van Nijmegen werden bevrijd. In september staat de Lindenberg stil bij deze gebeurtenis met voorstellingen en lezingen.
-
Nijmegen beste Erfgoedstad 2024
Nijmegen beste Erfgoedstad 2024
Nijmegen is uitgeroepen tot beste Erfgoedstad van het jaar, mede dankzij de inzet voor het behoud van jong erfgoed zoals gebouwen uit de jaren 1960-1980. Deze aandacht helpt bij het koesteren van ons rijke historische verleden.
-
Aangrijpende expositie over de vervolging van Joden in Nijmegen
Aangrijpende expositie over de vervolging van Joden in Nijmegen
In september is in de aula van de Joodse Begraafplaats in Nijmegen de indrukwekkende expositie ‘Razzia 17 november 1942’ te zien over de vervolging van Joodse inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog.
-
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: breng het verhaal van de Loden Lady tot leven
Schrijfwedstrijd Valkhof Museum: breng het verhaal van de Loden Lady tot leven
Valkhof Museum daagt je met schrijfwedstrijd Verhalen in Lood uit om je fantasie de vrije loop te laten op papier. Schrijf en win 100 euro boekentegoed!
-
Nijmegen herdenkt bevrijding stad met weekend vol activiteiten
Nijmegen herdenkt bevrijding stad met weekend vol activiteiten
In het weekend van 20 tot 22 september herdenkt Nijmegen Operatie Market Garden en de bevrijding van de stad tachtig jaar geleden. Drie dagen lang bruist de stad met een programma vol historische herdenkingen en het belang van vrede.
-
Nijmegenaar van het Jaar spreekt tijdens Indië-herdenking: ‘Een hele eer die mij ten deel valt’
Nijmegenaar van het Jaar spreekt tijdens Indië-herdenking: ‘Een hele eer die mij ten deel valt’
Vandaag brengt Gam’inBIZ haar nieuwe trots Pixies op de markt. De jonge Nijmeegse uitgeverij zet met Pixies haar opmars in de spellenwereld voort. Dit nieuwe spel belooft de harten van menig spelletjesliefhebber te veroveren.
-
Regioprogramma '80 jaar Vrijheid' Rijk van Nijmegen bekendgemaakt
Regioprogramma '80 jaar Vrijheid' Rijk van Nijmegen bekendgemaakt
Op donderdag 6 juni begon op de stranden van Normandië de viering van ’80 jaar Vrijheid,’ waarmee het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht. In september krijgt deze een vervolg met de herdenking van operatie Market Garden van september 1944.