Kunst & Klimaatfestival ‘Warming Up: Nimma aan zee’, een impressie

Het klimaat verandert, de temperatuur stijgt. En met de temperatuur rijst ook de zeespiegel. Twee meter zeespiegelstijging, dat redden we nog wel in Nederland, dan houden we met de nodige inspanningen de voeten droog. Wordt het meer dan twee meter dan is het een heel ander verhaal. Een groot deel van ons land komt onder water te staan en wordt onbewoonbaar. Negen miljoen mensen worden gedwongen het hogerop te zoeken. Nijmegen aan de Waal ligt dan aan zee.

Tijdens ‘Warming Up: Nimma aan Zee’ op zondag 13 september in LUX en in verschillende wijken gingen uitgenodigde deskundigen en zo’n 450 bezoekers hierover in gesprek. Een boeiende dag, met films, workshops, podcastwandelingen, presentaties, gesprekken en kunstuitingen, alles coronaproof. IntoNijmegen redacteur Luus Veeken nam deel aan een aantal activiteiten.

Leren protesteren door kunst

Leren protesteren door kunst, dat leek me een goed idee. Je stem op een creatieve manier laten horen werkt vast beter dan een belerend vingertje. Workshopleider fotograaf Jaap Scheeren heeft er ervaring mee en vertelt over zijn project ‘Flipping the Bird’, waarin hij de natuur zelf een stem geeft in het klimaatdebat. Op zoek naar zijn eigen relatie tot de natuur bracht hij vele uren door in het Noord-Hollandse duingebied. Hoe beter je kijkt hoe opmerkelijker het is, zo heeft hij ervaren. De veelvormigheid van de natuur doet hem versteld staan. Hij raadt iedereen aan beter naar dood hout te kijken, daar is zoveel in te zien. Het leverde prachtige foto’s op. Via zijn foto’s laat hij ons door het gebied struinen. Na de virtuele duinwandeling gaan de deelnemers zelf aan de slag met slogans, posters en buttons. Jaaps advies: bedenk iets ludieks en maak het groot.

Op een aantal gevels hier in Nijmegen, onder andere bij LUX, bij de Vasim en in de Van Oldenbarneveltstraat bij het station, kun je de guerrillakunst van Jaap bewonderen. Als je voor het pand aan de Oldenbarnevelt staat bedenk dan dat Jaap de foto van megaformaat er eigenhandig op heeft aangebracht. ‘En dat terwijl ik nog nooit had behangen’, vertrouwt hij de workshopdeelnemers toe.

Documentaire ‘This Changes Everything’

Je hoeft niet lijdzaam toe te zien hoe je leefomgeving vernietigd wordt door vervuilende industrie, zo ervaar je als kijker naar ‘This Changes Everything’. De documentaire, gebaseerd op het gelijknamige boek van Naomi Klein, schetst het verzet van gemeenschappen die hun leefgebieden bedreigd zagen door grootschalige, ernstig vervuilende projecten als goudmijnen (Griekenland), teerzandwinning (Canada) of kolencentrales (India). En met succes, door het vasthoudende verzet van de lokale gemeenschappen worden de projecten afgeblazen. Collectief verzet werpt vruchten af, dat is duidelijk.

Mensen in beweging krijgen

De vraag hoe je mensen in beweging krijgt staat centraal in de discussie na afloop van de documentaire. Rob Holland, hoogleraar Sociale en Cultuurpsychologie aan de Radboud Universiteit, geeft aan dat de sociale norm heel bepalend is. De mens laat zich vooral leiden de keuze die andere mensen maken uit de sociale groep waar je toe wilt behoren. Ook de omgeving beïnvloedt de keuze. Leg bijvoorbeeld ongezonde producten uit het zicht en de koper zal er minder snel voor kiezen. Ten slotte adviseert Holland om de kosten voor natuur en klimaat integraal door te berekenen in de kostprijs van producten. Schadelijke producten worden dan duurder. Ook dat zal de keuze beïnvloeden.

Wonen in de wolken

Onder de bezielende leiding van journalist Tracy Metz gingen drie deskundigen met elkaar en met het publiek in gesprek over het Nijmegen van de verre toekomst. Verrassend toepasselijk decor: sprekers en gespreksleider zitten ieder in een eigen rubberbootje!

Twee derde van Nederland kopje onder

Landschapsarchitect Eric-Jan Pleijster van LOLA Landscape Architects laat zien wat een zeespiegelstijging van drie meter in 2100 – heel voorstelbaar overigens – tot gevolg heeft. De schrik slaat je om het hart als je de kaart ziet. Zo’n beetje twee derde van Nederland gaat kopje onder. Het lijkt natuurlijk ver weg, 2100, maar de maatregelen die getroffen moeten worden zullen ingrijpend zijn en uitvoering zal veel tijd vergen. Tijdig plannen ontwikkelen is absoluut noodzakelijk.

Lola Landscapes Architects gingen aan de slag met het ontwikkelen van plannen om de problemen aan te pakken. We willen natuurlijk voorkomen dat tegen die tijd negen miljoen mensen op de vlucht moeten. Mensen zullen zich willen vestigen in de hogergelegen gebieden. Steden in het oosten en zuiden van het land zullen in belang toenemen. Al die mensen moeten wel kunnen wonen. Op het gebied van woningbouw en infrastructuur zal dus veel moeten gebeuren. Het laaggelegen deel van Nederland blijft deel van de leefomgeving, het is bestemd voor recreatie, voor energiewinning en dergelijke. Door de historische steden in het westen extra te beschermen kunnen ze behouden worden.

Nijmegen kent een hoog gedeelte waar mensen de voeten droog zullen weten te houden en wijken die onder zullen lopen. Pleijster verwacht dat de stad vooral voor een verdichtingsopgave komt te staan: meer mensen per vierkante kilometer.

Landbouwgronden verdwijnen

Tom Bosschaert, directeur van Except Integrated Sustainability, wijst erop dat met de zeespiegelstijging ook landbouwgronden verdwijnen. Op de Maldiven, de Seychellen en op Tuvalu gebeurt dat al. Publieke ruimte in bewoonbare gebieden zal ook moeten worden benut om te voorzien in voedsel, water en energie. Met ‘ReGen Villages’ ontwikkelde Except een plan voor een woonwijk die geheel zelfvoorzienend is. En in San Francisco ontwierp het bureau een ecologisch park dat verschillende functies herbergt.

Zeespiegeltoets

Carl Dirks van Royal Haskoning constateert dat elke ingrijpende aanpak van de infrastructuur een reactie is op een ramp (Afsluitdijk, Deltawerken). Als het kalf verdronken is dus. Hij stelt voor bij alle bouwplannen een zeespiegeltoets te doen: toets elk project op bestendigheid tegen zeespiegelstijging. Breng in kaart welke maatregelen in dat verband noodzakelijk zijn en wat die maatregelen zullen kosten. Door al die kosten aan het betreffende project toe te rekenen zullen projecten in hoger gelegen gebieden goedkoper en dus aantrekkelijker worden. De noodzakelijke verschuiving van west naar oost zal zo vanzelf plaatsvinden.

Tot slot

De activiteiten van Nimma aan Zee zetten op een speelse manier aan het denken over de gevolgen van opwarming van de aarde en zeespiegelstijging. Geen vaagpraat en notataal, maar vooral over concrete maatregelen om aan de gevolgen van de zeespiegelstijging tegemoet te komen. Ik zie uit naar de volgende editie!

‘Warming Up: Nimma aan zee’ is onderdeel van het landelijke project Warming Up, dat kunst en cultuur verbindt met het klimaatvraagstuk. NImma aan zee is de eerste editie van het kunst- en klimaatfestival. Het festival is een samenwerkingsproject van een groot aantal organisaties: LUX, Waterschap Rivierenland, Europe Direct, Gemeente Nijmegen, Duurzaamheidscafé, Radboud Green Office, Architectuurcentrum Nijmegen, Rooftop Revolution, Steenbreek Nijmegen, The Big Draw en het Besiendershuis Nijmegen.

Fotografie: Edwin Smits