Naar main content Logo Nijmegen Old City Young vibe (home)

Beeldende Kunst Nijmegen: Viermaal pijn in de Stevenskerk

| Oscar Ekkelboom

Met een kritisch oog en een liefde voor kunst gaan onafhankelijke schrijvers in opdracht van Beeldende Kunst Nijmegen de diepte in over dat wat nu te zien is in de stad. Deze keer: kunsthistoricus Oscar Ekkelboom over Suffering Matters door het Besiendershuis in de Stevenskerk. Nog te zien t/m 5 september 2021.

Viermaal bezocht ik de tentoonstelling Suffering Matters. Ik zag mensen rondlopen, nadenken over foto’s en installaties. De reconstructies van lijden en pijn bij gebrek aan iets anders. Viermaal zag ik mensen lijden in de Stevenskerk in Nijmegen. Ik keek naar de mensen, ik keek peinzend naar mezelf, het glas, het gebroken glas, het uitelkaar gespatte glas. Het lijden wordt lichamelijk wanneer ik naar een traan kijk die langzaam over de wang van Rutger Hauer rolt. Te pijnlijk wordt het bijna wanneer ik word geconfronteerd met een stuk hout dat is afgebroken van een biels van de Birmaspoorlijn. De 400 kilometer lange Dodenspoorlijn die tussen Thailand en Birma werd aangelegd door dwangarbeiders waaronder enkele van mijn familieleden. Ongepast, vulgair misschien zelfs, te weten dat een Japanse kunstenaar dit object terloops exposeert verscholen in een ladekast met een memoblaadje erbij waarop staat geschreven: “Keiko, zoals beloofd Birma spoorweg biels splinter. Mijn moeder liep het traject in 1986 en nam het mee, liefs Karin.”

Wat brengt het aanschouwen van de pijn van een ander ons eigenlijk? Kunnen we het lijden begrijpen, invoelen, toe-eigenen? Of worden we met iets anders geconfronteerd als we objecten en kunstwerken zien die pijn verbeelden? Marguerite Duras belichtte deze vragen in haar bekendste film Hiroshima mon amour (1959). De Franse protagonist vertelt haar Japanse lover dat zij het Vredesmuseum van Hiroshima heeft bezocht en daar de verwoestende impact van Little Boy aanschouwde. De Amerikaanse uraniumbom doodde vrijwel direct 78.000 burgers – bijna een derde van de inwoners van Hiroshima. De Française  zegt dat zij na vier keer alles in het museum heeft gezien en daarom de pijn en het leed van Hiroshima kan begrijpen. Haar Japanse minnaar onderbreekt haar en reageert geagiteerd dat de restanten, foto’s, en reconstructies van de atoombom die de stad nagenoeg geheel verwoestte haar nooit kunnen laten invoelen hoe 6 augustus 1945 daadwerkelijk was.

In Nijmegen nam ik de proef op de som bij de tentoonstelling Suffering Matters. Viermaal aanschouwde ik vier monumentale kunstwerken over pijn en leed. Keiko Sato’s Light is Still On beschrijft de ravage die de ramp in het gebied rond de kerncentrale in Fukushima in 2011 achterliet. In 2013 keerde Sato terug naar dat gebied waar zij was geboren en verwerkte die ervaring in een ovale landschappelijke installatie van zand en glas. Het landschap is omringd met gebroken glazen buizen die doen denken aan reageerbuizen. Ze maken het landschap schrijnend onbegaanbaar zoals de geboortegrond van de kunstenaar.

Glasscherven keren ook terug in Sato’s installatie Shadow of Memory die te zien is in de kelder. Van het plafond hangt de ruimte vol met strengen scherven van helder en groen glas. Op de glasscherven zijn fotoportretjes van slachtoffers geplakt. Sato bouwt hiermee voort op een werk waarin zij de slachtoffers van Little Boy herdacht in het SieboldHuis in Leiden in 2012. In de Stevenskerk verenigt zij de slachtoffers van het bombardement op Hiroshima met die van 22 februari 1944 op Nijmegen, haar huidige woonplaats.

Terug boven, op het koor, toont Martijn Schinkel Shouted Self, een video-installatie van twee films die samenvallen tot een verhaal. Hier staat de mentale pijn van de zoektocht naar het perfecte leven centraal. De slepende langzame pijn die in beeld wordt gebracht met verstilde shots is en heel ander soort lijden dan de directe pijn die Sato verbeeldt.

Als laatste bekijk ik INTO een kolossale hangende constructie met acht nachtfoto’s van Rob Sweere. De kunstenaar maakte de grijsgroene foto’s van veelal stekelige planten en bomen in de Malinalco Vallei in Mexico. Sweere bezocht daar een vriend die aan chronische fysieke pijn lijdt en deed een poging om dat gevoel te vatten in fotografie.

Wat doet al dit leed met ons als bezoeker? Het aanhoudende lijden van chronische fysieke pijn, mentale pijn en onmiddellijke dood. De kunstwerken zijn slechts artistieke interpretaties van pijn bij gebrek aan iets anders, een verklaring, iets dat pijn kan uitdrukken. Begrijp ik na vier bezoeken welke pijn de kunstenaars voelen? Ik geloof het niet, maar het knappe van deze tentoonstelling is juist dat de kunstwerken, naast het leed van de kunstenaars, vooral appelleren aan de pijn van bezoekers zelf. Persoonlijk raakte de tentoonstelling mij het diepst toen ik werd geconfronteerd met iets dat mijn familiegeschiedenis aanging.

Suffering Matters is nog t/m 5 september te bezoeken in de Stevenskerk. 

Beeldende Kunst Nijmegen

Beeldende Kunst Nijmegen is een platform waarin professionele beeldende kunstorganisaties in de stad verenigd zijn, om gezamenlijk te werken aan een sterke, zichtbare, solidaire en duurzame beeldende kunstsector. In opdracht van BKN schrijven onafhankelijke schrijvers inhoudelijke teksten over een kunstwerk, tentoonstelling, project of kunstinstelling, om het gesprek over beeldende kunst in Nijmegen aan te jagen. Met een kritisch oog en een liefde voor kunst gaan zij de diepte in over dat wat nu te zien is.

Blijf op de hoogte via de website, Facebook of Instagram.

Dit vind je misschien ook leuk

Geschreven door: Oscar Ekkelboom
Terug

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Ik wil mijn cookies handmatig instellen