Beeldende Kunst Nijmegen: Dicht, en dan? Van etalage tot manifest

18 maart 2021 | Merel van den Nieuwenhof

Met een kritisch oog en een liefde voor kunst gaan onafhankelijke schrijvers in opdracht van Beeldende Kunst Nijmegen de diepte in over dat wat nu te zien is in de stad. Deze keer buigt Merel van den Nieuwenhof zich over de vraag: wat doen Nijmeegse kunstinstellingen achter gesloten deuren? Of juist daarbuiten? Stellen ze hun plannen bij, gooien ze het roer volledig om of dienen zich wellicht zelfs nieuwe mogelijkheden aan? Ze bespreekt twee uiteenlopende voorbeelden: Platform DIS en Galerie De Natris.

Waar veel kunstinstellingen hun activiteiten naar het online domein verplaatsten, koos Galerie De Natris met ‘Vanaf de straat’ voor een ogenschijnlijk ouderwetsere aanpak. Eigenaar Wim de Natris: ‘Mijn galerie leent zich niet voor een digitale presentatie. Ik ben sowieso van mening dat je kunst moet beleven door ervoor te staan.’ Ondanks de sluiting kan dat dan ook bij De Natris. Niet door binnen te komen, maar door simpelweg voor het raam te gaan staan. Van april tot september 2020 exposeerden Henriëtta van de Westelaken en Bart Drost zo tien keer één werk, met om de veertien dagen een wissel.

^{Bart Drost - It wasn't me}

Spaar ze allemaal

Het leverde een spaar-ze-allemaal-gevoel op bij voorbijgangers, die de route van hun dagelijkse wandelingen erop aanpasten of elke twee weken eens kwamen kijken. Deze offline ‘volgers’ lieten zo steeds één werk op zich inwerken, om daarna hun weg weer te vervolgen. De wisselende invulling van het raam als expositieruimte werd vastgelegd in foto’s, als souvenirs van het rondje door eigen wijk. En omdat wandelen nog steeds een van de weinige dingen is die we wél kunnen doen buitenshuis, zet Wim het concept ook dit voorjaar weer voort. Nu met een expositie van Tonni van Sommeren, nummer 11 al in de reeks ‘Vanaf de straat’, dit keer bestaande uit een twintigtal kleine sculpturen.

De etalage genereert een ander publiek dan de galerie normaliter ontvangt. Een praatje maken – laat staan een kunstwerk verkopen – gaat ineens een stuk moeilijker, met het raam als barrière. ‘Verkoop is ook de opzet niet,’ aldus Wim. ‘Het gaat er vooral om dat kunstenaars ruimte krijgen om hun werk te tonen. Want die gelegenheid is er momenteel een stuk minder. De galerie biedt nu een ander platform.’ Met een heleboel plannen voor exposities bij heropening in het verschiet bevalt deze tussenoplossing Wim prima. ‘Het is eigenlijk wel verfrissend gebleken om het níet online te doen.’

^{Henriëtta van de Westelaken - Venus' gevoelige snaar}

Één deur dicht, vele deuren open

Deur dicht, etalage open. Die aanpak ging niet op voor het nomadische Platform DIS. De ontmoeting tussen wetenschappers, filosofen en beeldend kunstenaars, die met elkaar aan een vraagstuk werken, kan prima op afstand plaatsvinden. Toch nam de samenwerking tussen oprichter Wouter Engelbart, schrijver-kunstenaar Miek Zwamborn, agro-ecoloog Willem Brandenburg en geluidskunstenaar Herman van den Muijsenberg, met zeewier als middelpunt van hun verkenningen, een onverwachte wending. Een gepland evenement werd door de coronamaatregelen steeds maar uitgesteld. En dus kwam de gelegenheidssamenstelling tot een heroverweging. Waaróm hadden ze eigenlijk gekozen voor een publieke bijeenkomst in een kunstinstelling? Moest er misschien een andere weg worden bewandeld?

Zo ging één deur dicht, maar openden zich een vele andere. Wat een samenwerking van een halfjaar zou worden, mondde uit in stof voor jaren. De tussenstand: een doorlopende stroom van onderlinge uitwisseling, een eerste van meerdere afleveringen in de podcastreeks ‘Verstrengeld’ en de publicatie van het ‘Zeewiermanifest’. Via Zoom laat Wouter een kartonnen doosje vol zeewier zien. Het werd hem toegestuurd door Miek Zwamborn, die een heleboel uiteenlopende soorten verzamelde en op herbariumachtige wijze in kaart bracht. Het toont meteen het waarom van het gezamenlijke onderzoek: het is een wereld die wij nauwelijks kennen. Terwijl zeewier talloze potentiële toepassingen heeft en zelfs problemen van de huidige tijd kan oplossen. In de podcast vertelt Willem Brandenburg hoe het de hele wereldbevolking van eiwit zou kunnen voorzien. De landbouwgrond is overbelast, de bodem uitgeput; de zee is echter een nog relatief onontdekt gebied.

^{Platform DIS, Verstrengeld. Herman van den Muijsenberg, Dry Wet Dry, 2020, audiovisuele installatie. Foto door Ingo Valente}

Het ‘Zeewiermanifest’ wil DIS dan ook overhandigen aan Europees klimaatcommissaris Frans Timmermans. ‘We waren niet van plan politiek te gaan bedrijven, maar ons onderwerp is wel degelijk politiek van aard. Met een positieve boodschap: we kunnen iets ten goede veranderen. Zeewier moet worden geagendeerd.’ Zo leidde een tijdelijke terugslag door corona tot het aankaarten van grote vraagstukken en het verkennen van oplossingen. Voor DIS verruimde het bovendien de betekenis van ‘nomadisch’. Hun uitingen kunnen overal plaatsvinden, of dat nu online, bij iemand thuis, in de publieke ruimte, bij een kunstinstelling of de Europese Commissie is.

‘Vanaf de straat – Tonni van Sommeren’ is t/m 5 april te zien bij Galerie De Natris.

Meer over zeewier hoor je in de podcast ‘Verstrengeld’. Het ‘Zeewiermanifest’ lees en steun je via de website.