Naar main content Logo Nijmegen Old City Young vibe (home)

Openbare kunst in Nijmegen: de Wiardi Beckman-gedenkbank

| Lunya van Wunnik

Op een rustige plek, met prachtig uitzicht op het Ooij, vind je een bijzondere bank die meer is dan slechts een zitplek. Het is namelijk een eerbetoon aan Wiardi Beckman, een belangrijke Nijmeegse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Wiardi Beckman gedenkbank is in 2016 gemaakt door beeldend kunstenaar Alphons ter Avest. Wij spreken hem over de betekenis van dit bijzondere project. 

Het begon allemaal met initiatiefnemer Harry Burgers, die zelf ook de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt, en die ter Avest benaderde met een bijzonder verzoek. Eén van de drie dochters van Wiardi Beckman, Anneke, wilde graag een bank plaatsen ter nagedachtenis aan haar vader. Haar vader was namelijk een buitengewone man die zich vanuit de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij heeft ingezet als verzetsstrijder tijdens de oorlog. 

De gedenkbank was een initiatief van de familie Beckman en de wijk zelf en vooral ook van mensen die zelf uit de oorlogsgeneratie komen. Voor ter Avest was dit een heel bijzonder project: "Ik vind het prachtig om een persoonlijke vraag te krijgen om een kunstwerk te maken. Het schept meteen een band met de mensen die betrokken zijn. Het vertelt niet alleen iets over de stad en de geschiedenis, maar verankert zich ook krachtig op de locatie. Deze rijke context biedt de vrijheid om unieke beelden te creëren; het verhaal is al aanwezig, waardoor ik artistieke vrijheid heb. Deze vrijheid is dan ook essentieel voor mijn werk.”

Wie was Wiardi Beckman? 

Herman Bernhard (‘Stuuf’) Wiardi Beckman is op 4 februari 1904 geboren aan de Batavierenweg in Nijmegen. Op 14-jarige leeftijd verdedigde hij als student aan het Stedelijk Gymnasium, de revolutiepoging van Troelstra in 1918. Na zijn studie geschiedenis in Leiden, waar hij samenwerkte met Troelstra aan diens memoires, werd Wiardi Beckman politiek hoofdredacteur van Het Volk en lid van de Eerste Kamer. Zijn vroege waarschuwingen voor het opkomende fascisme in 1934 werden opgemerkt. 

Beckman was een belangrijk politiek figuur tijdens de oorlog. Gedurende de bezetting weigerde hij samenwerking met het regime. Zijn inzet voor het land was zo groot dat zelfs prinses Wilhelmina hem in 1942 naar Londen wilde halen. Beckman was klaar voor vertrek en wachtte op het strand in Scheveningen toen hij plots gevangen werd genomen door de Duitsers. Ze stuurden hem naar een concentratiekamp Natzweiler-Struthof, waar hij gedwongen werd om in de steengroeve te werken. Beckman overleed in maart 1945 concentratiekamp Dachau.

Steengroeven

Op initiatief van Anneke Beckman en Harry Burgers kwam er de vraag of ter Avest een voorstel wilde doen voor een herdenkingsbank. "Vanaf het begin was wel al duidelijk dat er ook een speciale steen zou komen, afkomstig uit het concentratiekamp Natzweiler-Struthof,  in Frankrijk, waar mensen gedwongen werden om in steengroeven te werken tijdens de oorlog. Die steen is door de vriendenkring Natzweiler beschikbaar gesteld", vertelt ter Avest. 

Deze steen verwijst naar de zware arbeid die Wiardi Beckman moest verrichten in het concentratiekamp. De steen symboliseert de onmenselijke omstandigheden waaronder mensen moesten leven tijdens deze duistere periode in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. 

Voor het ontwerp van de bank maakte ter Avest een aantal 3D-modellen op zijn computer die hij vervolgens heeft voorgelegd aan Harry en Anneke. “Ik heb eerst een proefmodel gemaakt van de zitting, waar Anneke nog op heeft gezeten.” Ook heeft hij voor de familie een klein schaalmodel van de bank 3D geprint die ze thuis in Amsterdam kunnen neerzetten. 

Een dubbele betekenis 

De bank, die een gebogen vorm heeft die de contouren van het omringende cirkelvormige hekwerk volgt, bevat de naam van Wiardi Beckman en zijn sterfjaar. Het onderstel van de bank is geïnspireerd op de tankblokkades die bekend zijn van grensposten. Deze structuur is gecombineerd met de scherpe hoekige vormen van prikkeldraad, dat ooit bedoeld was om de vrijheid van mensen te beperken. Hiermee wordt de haat en angst van de oorlog op een krachtige manier verbeeld. Het onderstel is vervaardigd uit staal, een hard en genadeloos materiaal dat de meedogenloosheid van die tijd weerspiegelt.

De houten bank zelf contrasteert sterk met dit staal, door zijn vriendelijke, ronde vormen staat het voor liefde en vrijheid, symbolen die met moed en doorzettingsvermogen de oorlog hebben overwonnen. Wat opmerkelijk is, is dat het hout niet leunt op het staal; ze staan los van elkaar. Dit subtiele detail vertegenwoordigt de onafhankelijkheid van deze twee krachten, die samenwerken om het verhaal van Wiardi Beckman te vertellen.

De onthulling 

De gedenkbank werd in 2016 door burgemeester Bruls in het bijzijn van familie Beckman, vrienden en belangstellenden onthult. Op de dag dat de bank werd geplaatst, stierf Anneke Beckman bij haar familie in Amsterdam waardoor ze niet meer bij de onthulling kon zijn. “Ik was erg geschrokken en verdrietig dat ze het moment zelf niet meer heeft kunnen meemaken”, vertelt ter Avest. Anneke was al in de negentig. Haar jongere zus en Harry Burgers waren wel bij de onthulling.

Voor de realisatie van de bank heeft Harry Burgers, die een paar jaar geleden is overleden, indertijd een crowdfunding opgezet, Gemeente Nijmegen heeft dat met een bijdrage verder mogelijk gemaakt. Deze bank is nog steeds te bewonderen in Vrouwendaal aan de Batavierenweg te Nijmegen. Terwijl je hem bewonderd, sta dan vooral even stil te bij de veerkracht van diegenen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog onvermoeibaar hebben ingezet voor onze vrijheid.

Meer lezen over de gedenkbank? Bekijk dan de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Benieuwd naar de andere kunst van Alphons ter Avest? Neem dan een kijkje op zijn website of lees onze artikelen over zijn kunstwerken De Nachtwachter en De Neptunusring.  

 

Fotografie: Joost de Groot

Geschreven door: Lunya van Wunnik Bekijk profiel
Terug

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Ik wil mijn cookies handmatig instellen