Impressies Festival Being an Idealist: Urgent, hoopvol en inspirerend

Was je niet op het Kennisfestival Being an Idealist op 12 – 14 mei? Dan heb je echt wat gemist! Met interessante lezingen, films, gesprekken en workshops bood het festival inspiratie voor een hoopvolle toekomst. IntoNijmegen redacteur Luus Veeken was erbij en deelt hieronder haar impressies.

Frans Timmermans gelauwerd

Aanleiding voor het festival is de uitreiking van de Vrede van Nijmegen Penning aan de rasidealist Frans Timmermans op 12 mei. In de sfeervolle concertzaal van De Vereeniging ontvangt eurocommissaris Timmermans de penning uit handen van burgemeester Hubert Bruls. Dit onder het toeziend oog van een plechtstatige stoet van hoogleraren in toga en prominenten als de voorzitter van de Raad van State Tom de Graaf, Commissaris van de Koning John Berendsen en oud-premier Dries van Agt. Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra prijst in zijn lofrede Frans Timmermans voor zijn niet aflatende inzet voor een vreedzaam, democratisch en duurzaam Europa. En Frans Timmermans? Die blijft nuchter onder alle lofprijzingen. Hij waarschuwt dat democratie, vrijheid van meningsuiting en de rechtstaat niet vanzelfsprekend zijn. En hij maakt zich zorgen over de bubbel waar mensen – met dank aan de social media – veelal in verkeren. Dat maakt de uitwisseling van standpunten er niet gemakkelijker op. We moeten met elkaar in gesprek blijven, zo benadrukt hij. Timmermans blijft optimistisch. Hij breekt een lans voor kunst als medium om lastige thema’s aan de orde te stellen.

^{Frans Timmermans  © Mathijs Hanenkamp}

Urgent, hoopvol en inspirerend

De volgende twee dagen biedt arthouse LUX een uitermate boeiend programma. Rode draad in de programmering: we leven in een hachelijke tijd, crisis volgt op crisis. Verandering is urgent, oude systemen en verhalen voldoen niet langer. Er is dringend behoefte aan andere systemen en verhalen, aan een blik in een hoopvolle toekomst. We moeten op zoek naar nieuwe bezieling.

Het programma bevat relevante films, workshops en een wandeling langs de Waal onder leiding van Li An Phoa, een bevlogen activist voor wie, zoals zij zei, wandelen eindeloos energie oplevert. Verder delen tal van fameuze idealisten met het – overwegend jonge – publiek hun inspirerende verhaal hoe de wereld tot een democratischer, vreedzamer en duurzamer plaats te maken. Twee lezingen licht ik hier uit.

Nathan Law, activist door omstandigheden

Nathan Law, op zijn achttiende de drijvende kracht achter de paraplu-protesten tegen de afbraak van de democratie in Hongkong, moet uiteindelijk zijn land ontvluchten. Hij is nu, 25 jaar oud, politiek vluchteling in Londen. Meer dan tweeduizend mededemonstranten hadden minder geluk en zitten gevangen. Berecht door rechters die benoemd zijn door de regering. Het einde van de democratische vrijheid in Hongkong.

In Law’s jeugd wijst niets erop dat hij voorbestemd is om activist te worden. Zijn Chinese ouders kwamen om economische redenen naar Hongkong. Zijn vader is handarbeider, zijn moeder maakt huizen schoon. Thuis werd niet gesproken over zaken als democratie, mensenrechten en recht op vrije meningsuiting. Vooral geen problemen zoeken, was het adagium. Law benadrukt dat hij en vele anderen door de omstandigheden activist zijn geworden. ‘Het autocratische regiem dwong ons daartoe. Onze manier van manier van leven was in het geding. We moesten eenvoudigweg wel verzet bieden.’ Het was geen simpele keuze. Het vooruitzicht was grimmig, zijn toekomstplannen werden doorkruist en er was voortdurend de angst opgepakt te worden. Met zijn familie en met vrienden heeft hij voor hun eigen veiligheid moeten breken. ‘Het is niet gemakkelijk om een idealist te zijn’, verzucht hij.

Philipp Blom, vrolijke fatalist

Ook de wereldvermaarde filosoof Philipp Blom vindt het bepaald niet eenvoudig om een idealist te zijn. ‘Het wordt zelfs alsmaar moeilijker’, zegt hij. Wanneer hij afgelopen zomer enkele dagen middenin de ongerepte natuur verblijft, realiseert hij zich dat hij zo weinig vogels hoort. Het aantal insecten is zo afgenomen, dat er voor vogels doodeenvoudig te weinig voedsel is om te overleven. ‘Iedere minuut verdwijnen er dertig voetbalvelden aan regenwoud, smelt er een miljoen ton ijs op Groenland, doden we 1,5 miljoen dieren voor consumptie. We zijn in oorlog, in oorlog tegen de natuur’, aldus Blom.

Leven in een kritieke zone

Lang hebben we gedacht, zegt Blom, dat de mens de boven de natuur staat. Maar de mythe van de mens als heerser over de natuur is aan het afbrokkelen. Ook wij mensen zijn niet meer dan dieren. We moeten ons realiseren dat we leven in een kritieke zone, een dunne schil van gas die we delen met andere dieren, microben, algen, virussen, schimmels en dergelijke. Die kritieke zone nu raakt door ons toedoen in onbalans, met klimaatverandering als gevolg.

Twee graden hoger of lager

Hoe erg is het als de temperatuur zo’n twee graden toeneemt? We kunnen leren uit het verleden. Blom vertelt dat er in de 16e, 17e eeuw een koudeperiode was, een kleine ijstijd. De temperatuur was toen gemiddeld twee graden lager dan daarvoor. Maar die twee graden waren een gemiddelde. Op sommige plekken was het veel kouder én was het langer koud. Oogsten mislukten, er heerste hongernood, wat leidde tot opstanden en chaos. Een temperatuurverandering van gemiddeld twee graden kan catastrofale gevolgen hebben. Rampzalig dus ja, de twee graden temperatuurstijging waar we mee te maken krijgen.

Nietsdoen geen optie

Doen we niets dan gaan we als mensheid een zekere ondergang tegemoet, betoogt Blom. Nietsdoen is dan ook geen optie, economische groei in zijn visie geen antwoord. Blom blijft niet steken in doemdenken, hij ziet zichzelf zoals hij zegt als een vrolijke fatalist. We beschikken over de oplossingen en technieken, en waar het nu op aankomt is de wil tot verandering, besluit Philipp Blom zijn lezing.

Van Philipp Bloms boeiende lezing, verschijnt binnenkort een podcast, – absoluut een aanrader. Hou daarvoor de site van LUX in de gaten.

Fotografie: Edwin Smits