Het kunstklimaat in Nijmegen: ‘Een klein netwerk is steviger’

Ook voor een stad zonder kunstacademie, zijn er behoorlijk wat plaatsen in Nijmegen waar je kunst kunt zien. Daphne Rieken (Extrapool), Marie Stel (Valkhof Museum) en Julia Vrenken (Expo Bart) vertellen over wat het kunstklimaat in de stad kenmerkt. Welke ontwikkelingen zien ze daarin, en hoe zit het eigenlijk met de onderlinge samenwerking tussen de kunstinstellingen?

Kun je de Nijmeegse kunstwereld in één dag overzien? Een tijd lang dacht ik dat het kon: beginnen bij het Valkhof Museum, een stop maken bij POST, een tentoonstelling bij De Lindenberg meepakken, alles netjes op loopafstand. Vergelijk dat maar eens met Amsterdam of Utrecht, waar je vaak scherpe keuzes moet maken wat je op één dag kunt zien. Pas toen ik in oktober een paar weken op een Nijmeegs appartement paste, durfde ik nog verder te kijken wat de stad me bood. Hoe kon ik bijvoorbeeld bij Expo Bart of Kunstmagazijn komen? Waarom was ik eigenlijk nog nooit bij Galerie Marzee geweest, of had niemand mij over de LangeHezel46 verteld?

Arnhem en Nijmegen voelen verweven

De grootste kunstinstelling en waarschijnlijk ook publiekstrekker van de stad, is het Valkhof Museum. Vanwege verbouwingen is er nu een tijdelijke locatie aan het Keizer Karelplein, met een tentoonstellingsprogramma van onder andere hedendaagse kunst, archeologie, de geschiedenis van de stad, en kunst en wetenschap. Er is werk te zien van regionale en nationale kunstenaars, maar ook van internationale makers.

^{©Marlou Photography}

Marie Stel is conservator moderne en hedendaagse kunst van het Valkhof Museum. Ze typeert het Nijmeegse kunstklimaat als volgt: “Het is geen heel grote stad en daardoor is de kunstscene heel anders dan in bijvoorbeeld Rotterdam of Amsterdam. De banden tussen de instellingen zijn heel direct. Je kunt relatief gemakkelijk en snel een goed netwerk opzetten. Beeldende Kunst Nijmegen (BKN) is daar een goed voorbeeld van. Als je een klein netwerk hebt, is dat volgens mij steviger en is de uitwisseling groter.”

Ook is er veel contact met het nabijgelegen Arnhem, vertelt Stel. Onder meer via Beeldende Kunst Arnhem (BKA). Ook werken kunstinstellingen in beide steden samen, zoals voor de Biënnale Gelderland, en zit er een tentoonstellingsruimte van POST in zowel Arnhem als Nijmegen. “De verschillende kunstinstellingen trekken veel met elkaar op. Ik probeer zelf ook goed bij te houden wat er in Arnhem plaatsvindt, want wat er in beide steden gebeurt, voelt erg verweven. Met instellingen als Plaatsmaken en Omstand maak ik net zo makkelijk contact als met presentatie-instellingen in Nijmegen”, licht Marie toe. Daarnaast werkt het Valkhof Museum samen met Museum Arnhem voor een gezamenlijk tentoonstellingsprogramma, waarvoor ze nu voor de tweede keer de BIS-subsidie toegekend hebben gekregen. Zo kunnen ze samen exposities maken.

Radboud is echter zeker niet de enige partner. Het Valkhof Museum heeft ook gewerkt met festivals als De Oversteek, de Vierdaagsefeesten en Go Short, en met de Open Monumentendag. “Daar proberen we op aan te haken met ons publieke programma. Je laat zo aan een breder publiek zien dat je je niet alleen richt op schilderijen of archeologische objecten. Zulke samenwerkingen sluiten ook aan bij onze wens om nieuwe verhalen te vertellen over onze collectie. Het is heel interessant om een kunstenaar naar de museale verzameling te laten kijken, maar het kan ook heel boeiend zijn om een danser of dichter daarop te laten reflecteren. Je kunt daardoor een tentoonstelling op een andere manier activeren, ook door op andere plekken aanwezig te zijn, dus buiten het museum. Dat zal helpen wanneer we straks een half jaar volledig gesloten zullen zijn. Mede daarom is de aanwezigheid op andere plaatsen voor ons zo wenselijk”, vertelt Marie.

Van het Honigcomplex naar het NYMA-terrein

Wat bijdraagt aan het goede Nijmeegse kunstklimaat, is dat de plaatselijke overheid meedenkt met kunstinstellingen en ze steunt. “Zelfs wanneer de gemeente niet actief meewerkt, kun je kijken wat je zelf voor elkaar kunt krijgen”, aldus Julia, werkzaam bij Expo Bart en verantwoordelijk voor zowel communicatie als events. Deze tentoonstellingsruimte is vorig jaar verhuisd van de voormalige Honigfabriek naar het NYMA-terrein.

^{©Koen Kievits}

“Het Honigterrein was destijds een kans. In de acht jaar dat we daar zaten, is dat echt een culturele broedplaats geworden, waar veel aandacht voor was in de stad. Daar hebben we veel mooie dingen georganiseerd, maar ja, de sloopkogel zou er tegenaan gaan. Het NYMA-terrein heeft een andere uitstraling dan het Honigcomplex destijds. Het is een permanente plek voor creatieve ondernemers. Wij zijn blij dat we een cultureel tintje kunnen geven aan deze stadsuitbreiding met onze projectruimte. Veel ondernemers die begonnen zijn op de Honig zijn nu op het NYMA-terrein terechtgekomen”, vertelt Vrenken.

Expo Bart is naast de projectruimte op de NYMA ook nog bezig een nieuw muziekpodium en theater te ontwikkelen. “We zijn achter de schermen druk bezig met het ontwikkelen van een kunstkwartier op De Nieuwe Honig. Toen wij met de plannen voor het terrein bezig waren, hoorden we dat tentoonstellingsruimte Ruis moeite had met het vinden van een nieuwe locatie. Daar zagen wij een kans: als wij hen een ruimte kunnen bieden, kunnen we samen een sterk kunstkwartier vormen. Ook galerie Singular Art had een plek nodig en besloot zich aan te sluiten onder de nieuwe naam Rosie’s. Zo krijg je een mooie mix van kunstruimtes die al wat hebben opgebouwd en hun eigen publiek mee kunnen nemen, én nieuwe plekken, zoals ons podium.”

Kletsen met de zakelijk leider

Nadat Daphne Rieken langere tijd in de Randstad had gewoond, keerde ze terug naar Nijmegen. Ze is fondsenwerver en zit in het zogeheten bijstuur (‘we zijn non-hiërarchisch, dus er is geen zakelijke leiding’) van Extrapool. “Toen ik hier terugkwam, merkte ik hoe makkelijk het was om contacten te leggen. Het kunstklimaat van Nijmegen is heel vriendelijk en toegankelijk. Bij elk evenement waar ik heen ging, kon ik met de zakelijk leider kletsen, want die was er gewoon”, viel haar op.

Extrapool bestaat sinds de jaren tachtig en komt voort uit de krakersscene, ‘was daar eigenlijk altijd iets te artistiek voor’, aldus Rieken. Twintig jaar lang werd de organisatie ondersteund door het Mondriaan Fonds als kunstpodium, maar eigenlijk zijn er behalve art nog pijlers: sound (de geluidsstudio in de kelder en de concertserie Onderstuur in samenwerking met Doornroosje), en print (de internationaal bekende stencilwerkplaats). Mensen uit de hele wereld komen er boeken maken, muziek maken, performances opvoeren. “Extrapool is daardoor een van de weinige plekken die zo internationaal programmeert, mede omdat er zoveel samenkomt dat je het op andere plaatsen niet in deze combinatie vindt”, vertelt Daphne.

Daarnaast weten de meeste andere culturele instellingen en organisaties in Nijmegen Extrapool goed te vinden. “We hebben best veel faciliteiten, zoals een gastenverblijf, die regelmatig gebruikt wordt door alle wat grotere instellingen in Nijmegen, zoals Go Short en The Big Draw. Ook wordt literair tijdschrift Op Ruwe Planken hier gedrukt. Bij Extrapool vinden we zulke ogenschijnlijke kleine en praktische dingen heel belangrijk. Fijne ateliers, toegankelijke werkplaatsen en goedkope slaapplekken bepalen voor een deel het kunstklimaat in de stad. Plekken waar je iets uit mag proberen en je het meteen kan delen met een betrokken publiek, zonder dat je werk geselecteerd hoeft te worden door de betrokken curator of programmeur. Als je als maker van buitenaf onderdeel bent van ons programma, zorgen we voor een fijne slaapplek en koken we voor je. Als The Big Draw met ons samenwerkt en bijvoorbeeld een kunstenaar uit Canada haalt, zorgen we ook voor een bijzondere slaapplek voor diegene”, legt Rieken uit.

Fotografie: Marlou Photography, Flip Franssen, Koen Kievits, Jitske de Vries en Jesse Wensing.