Beeldende Kunst Nijmegen: Onmenselijk Adviesbureau van Platform DIS en Bodemzicht

31 augustus 2023 | Lieke Wouters

Wat is de moeite waard om te zien in de stad? Beeldende Kunst Nijmegen vraagt het aan verschillende schrijvers, die hun gedachten delen over beeldende kunst in de stad. Deze keer over het Onmenselijk Adviesbureau van Platform DIS en Bodemzicht.

Ik zit in het hoge gras met mijn ogen dicht. Een stevige wind baant zich een weg door het gras. Ik hoor een kakofonisch koor van krekels, onzichtbaar van waar ik zit. Eens in de zoveel tijd vliegt er een hommel rakelings langs mijn gezicht. Ik sta op het punt onmenselijke relatietherapie te krijgen op het terrein van de regeneratieve boerderij Bodemzicht, nabij Nijmegen. Hier vindt het Onmenselijk Adviesbureau plaats, een programma dat is ontstaan in samenwerking tussen Stichting Bodemzicht en Platform DIS.

Platform DIS

De woordkeuze voor ‘ontstaan’ is hier bewust. Platform DIS, een Nijmeegs platform voor kunst en ecologie, organiseert langlopende artistieke projecten die op verschillende manieren meanderen en uitwaaieren. Er worden langdurige connecties gelegd met kunstenaars, wetenschappers en andere samenwerkingspartners, zoals Stichting Bodemzicht. Binnen deze projecten houdt het platform zich, samen met deze partners, via artistiek onderzoek en wetenschap bezig met ecologische onderwerpen. Artistiek onderzoek kan kritisch en speels zijn en wordt van tevoren niet uitgestippeld, zoals vaak wel het geval is in de wetenschap. Het biedt mogelijkheden om op nieuwe en open manieren te reflecteren op belangrijke ecologische vraagstukken.

Eén van die vraagstukken staat aan de basis van het project Bodemleven, de samenwerking met Stichting Bodemzicht: “Hoe kunnen regeneratieve boeren de kwaliteit van bodemleven op inclusieve wijze meten, rekening houdend met de human-bias die dit onderzoeken en de instrumenten met zich meebrengen?” Het is een bewust complexe vraag, die onmogelijk direct te beantwoorden is. Gedurende het project behandelen verschillende partners deze vraag, waardoor er een waaier aan perspectieven wordt gecreëerd. Tijdens het Onmenselijk Adviesbureau, onderdeel van Bodemleven, staat deze vraag aan de basis van een aantal workshops.

Onmenselijk Adviesbureau

Het programma stelt de ontmoeting met meer-dan-menselijk leven centraal. Meer-dan-menselijke denken én doen kijkt verder dan de mens als middelpunt (de human-bias in de bovenstaande vraag). De mens is onlosmakelijk verbonden en heeft een rijke onderlinge afhankelijkheid met alle niet-menselijke wezens om en in zich. Het is een lastig concept om tot je door te laten dringen – met name op een lichamelijke manier. Vandaar het Onmenselijk Adviesbureau van Platform DIS en Stichting Bodemzicht. Tijdens dit programma kun je (met een knipoog) advies inwinnen bij ‘anderslevenden’, met behulp van een aantal menselijke tolken.

Ik neem deze middag dus deel aan de workshop Onmenselijke Relatietherapie. Onze therapeut is Anne van Leeuwen, klimaatboer en mede-oprichter van Stichting Bodemzicht. Anne van Leeuwen studeerde kunstgeschiedenis, cultural analysis en biologie. Eén van haar ambities met Stichting Bodemzicht is om natuur- en cultuurwerelden samen te brengen. Het punt van de Onmenselijke Relatietherapie is dat onze relatie met niet-menselijke wezens – van planten, dieren en fungi tot aan bacteriën, virussen, maar ook rivieren, zeeën, wolken en stenen – ernstig verstoord is. Tijdens de sessie krijgen we een handreiking om die relatie te helen.

Zo komt het dat ik op een zondagmiddag in het hoge gras naar een koor van krekels aan het luisteren ben. In een kleine groep volgen we de korte therapiesessie. We delen met elkaar ons ‘probleem’ met de natuur. Zo heb ik een moeizame relatie met het onkruid in mijn tuin en ben ik geen fan van wespen. Iemand anders mist de focus om buiten te zijn, en weer iemand anders heeft moeite met insecten die zich vastklampen in haar huid.

Verwijsbriefje

Wat zo interessant is aan het Onmenselijk Adviesbureau is hoe artistiek onderzoek, wetenschap en regeneratief boeren en de verhoudingen tot elkaar op zo’n toegankelijke manier wordt gebracht. Sommige deelnemers voelen wellicht een licht weerstand wanneer ze zich met hun ogen dicht moeten focussen op de verschillende sensaties van hun directe omgeving. Het punt van de middag is om voorbij die weerstand te gaan en zo ons eigen standpunt op het vraagstuk van Bodemleven te formuleren.

Na afloop van de therapiesessie krijg ik een verwijsbriefje mee met het advies om aan verwachtingsmanagement te doen in mijn tuin. Ook wordt geopperd dat ik een imkercursus volg, om via een goede ervaring met bijen mijn aversie tegen wespen aan te gaan. Of ik daadwerkelijk een imker op ga zoeken weet ik niet, maar mijn relatie met anderslevenden is na een middag ‘in het veld’ in ieder geval een beetje verbeterd.