Kritisch leren kijken naar oorlogsfilms met “Kijken naar de oorlog” van LUX, HAN en Filmhub Oost
Geschiedenisfilms zijn ontzettend populair, ook in het geschiedenisonderwijs. De boodschap van de maker en de context waarin de film gemaakt is, komen daarbij alleen niet altijd aan bod. Arthouse LUX, Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Filmhub Oost ontwikkelden een nieuwe methode en lespakket om geschiedenisfilms te analyseren in het geschiedenisonderwijs: Kijken naar de oorlog. Op 11 mei wordt het nieuwe lespakket gepresenteerd in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.
Historicus en lerarenopleider Marc van Berkel van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen deed onderzoek naar het gebruik van historische speelfilms in geschiedenislessen. Hierbij werden geschiedenisfilms vaak ingezet ter vervanging van het lesmateriaal, of werd er een opdracht gegeven om het verhaal te ontleden en te kijken in hoeverre dat klopt. “Met Kijken naar de oorlog wilden we een stap verder gaan, door film te gebruiken als historische bron”, vertelt van Berkel. “We analyseren daarbij film op drie lagen. De methode draagt daardoor bij aan de ontwikkeling van beeldgeletterdheid van leerlingen, omdat ze zich kritisch leren verhouden tot film.”
De nieuwe methode om films te analyseren en het lespakket werd ontwikkeld door van Berkel, in samenwerking met geschiedenis- en filmdidacticus Kimber van Valkenburg van Filmhub Oost, aanjager van filmeducatie in Gelderland en Overijsel, en Esther Fluijt, teamleider van LUX Educatie en programmamaker bij Filmhub Oost.
Kritisch leren kijken
Films bevatten een boodschap van de maker en worden ontwikkeld binnen een bepaalde context. “Door de magie van film vergeten we vaak na te denken over de afzender”, vertelt Kimber van Valkenburg. “Wie is de maker, waarom is deze film gemaakt, voor wie is de film gemaakt, van welk geld is de film gemaakt en waar wordt deze film allemaal vertoond. Vragen die nodig zijn om ons kritisch te verhouden ten aanzien van een film. Binnen het geschiedenisonderwijs leer je bronnen te toetsen op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en standplaatsgebondenheid. Dit vergeten we te doen bij film, terwijl film wel wordt ingezet in de les.”
Esther Fluijt: “Filmeducatie is een prachtig middel om onderwijs over de Tweede Wereldoorlog, maar ook thema’s als vrijheid van meningsuiting en vrede, actueel en betekenisvol te houden voor jongeren. Maar het is daarbij goed om te beseffen dat geschiedenisfilms een belangrijk verhaal vertellen, maar dat dit verhaal niet per definitie genuanceerd, diepgaand of historisch juist is, of stereotyperingen kunnen versterken.”
Kijken naar de Oorlog
Voor het lespakket zijn bij zes films lesmateriaal ontwikkeld, te weten: The Pianist, Oorlogswinter, Schindler's List, Der Untergang, The Boy in the Striped Pyjamas en Unsere Mütter, Unsere Väter. De ontwikkelde methode geeft handvatten waarmee leraren en leerlingen door middel van kijken en luisteren naar een film, de boodschap kunnen ontleden aan de hand van filmische elementen. Daarnaast leert het leerlingen nadenken over de symbolische laag, de normen en waarden die in de beelden vastliggen en hoe ze de film op historische wijze onderzoeken op betrouwbaarheid. Het lespakket is tot stand gekomen met steun van Vfonds en Filmhub Oost.
Presentatie
Op 11 mei wordt Kijken naar de oorlog gepresenteerd in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Tijdens deze bijeenkomst gaan Marc van Berkel, Kimber van Valkenburg en Esther Fluijt ook in gesprek met Paul Jan Nelissen, scenarist van de film Oorlogswinter. Daarna presenteren ze de methode en het lesmateriaal dat aan de hand hiervan is ontwikkeld en toegepast op de zes meest populaire, historische speelfilms in het geschiedenisonderwijs in Nederland.
De bijeenkomst is gratis toegankelijk voor docenten geschiedenis, mens en maatschappij, lerarenopleiders, maar ook andere geïnteresseerden. Vanwege het beperkte aantal plekken verzoekt de organisatie wel dat men zich van tevoren aanmeldt. De presentatie zal plaatsvinden van 16.15 uur tot 20.00 uur. Voor eten en drinken is gezorgd.