
Nieuwe tentoonstelling in Valkhof Museum belicht geschiedenis van slavernij en verzet
Valkhof Museum presenteert van 18 april t/m 31 augustus 2025 de tentoonstelling Bittere Oogst. De expositie toont de verborgen geschiedenis van slavernij en verzet aan de hand van een uniek diorama van een Surinaamse koffieplantage uit 1823 van Gerrit Schouten. Wat op het eerste gezicht een ordelijke en welvarende plantage lijkt, verhult een harde realiteit: het leven en de strijd van ruim 140 tot slaaf gemaakte mensen. Historische documenten, kunstwerken en verhalen van nazaten vertelt Bittere Oogst het verhaal van deze geschiedenis en de doorwerking ervan in het heden.
Doorzicht
Doorzicht Centraal in de tentoonstelling staat het diorama (een kijkkast) van koffieplantage Kerkshoven, gemaakt door kunstenaar Gerrit Schouten in opdracht van plantage-eigenaar Gerard de Putter. Museum Bakkie in Suriname wees Valkhof Museum in 2017 op de historische betekenis van het diorama. Het kunstwerk schetst een idyllische wereld: groene velden, netjes aangelegen paden, een grote koffieloods, en vooraan een bootje waarin vermoedelijk de directeur trots rechtop zit, strak in pak.
Inmiddels weten we beter. Wat schuilgaat achter deze gecreëerde werkelijkheid is het leven, de strijd, het verzet en de veerkracht van ruim 140 tot slaaf gemaakte mensen. Lange werkdagen, dwangarbeid en verzet – in de vorm van sabotage, ontsnappingen en opstanden. Bittere Oogst belicht niet alleen de onderdrukking en uitbuiting, maar ook (veer)kracht en manieren waarop tot slaaf gemaakten kracht putten uit elkaar, hun cultuur en gemeenschap.
Universitaetsbibliothek Johann Christian Senckenberg
In breder perspectief: geschiedenis buiten de kaders
Met het diorama als rode draad neemt de tentoonstelling je mee in een verhaal dat verder reikt dan op het eerste gezicht zichtbaar is. Historische documenten, zoals kaarten, archiefstukken en oude foto’s onthullen de structuren van uitbuiting en slavernij. Werk van Surinaamse kunstenaars van toen en nu, verhalen van nazaten en objecten van de plantage brengen de verborgen verhalen van kracht, verzet en weerstand tot leven. Nieuw onderzoek naar Nijmegen en het slavernijverleden laat zien hoe ook de stad op bestuurlijk niveau betrokken was bij deze geschiedenis. Bittere Oogst nodigt je uit om te kijken, te luisteren en inzicht te krijgen in een gedeeld verleden dat nog steeds voelbaar is en doorwerkt in het heden. Om stil te staan bij de prijs van deze oogst – en om verder te kijken dan de façade.
Kunst, dialoog en participatie
Hoe kijk je naar geschiedenis? Wat bepaalt jouw blik op de werkelijkheid? Valkhof Museum introduceert een reeks Kunstcafés. Gesprekken, kunst, muziek en spoken word openen nieuwe perspectieven op het verleden en het heden. Elke maand gaan inspirerende gasten en experts in gesprek over thema’s zoals slavernij, kolonialisme en de doorwerking ervan in onze samenleving. De eerste editie, op dinsdag 25 maart, verkent het thema Grenzen.
Het museum is daarnaast een van de maaklocaties voor de Gelderse editie van Draden van ons Nederlandse slavernijverleden, een monumentaal textielkunstwerk ontworpen door Richard Kofi. Dit werk wordt in de maanden rondom de tentoonstelling gezamenlijk gemaakt door vrijwilligers, bezoekers en gemeenschappen. Iedereen is welkom om mee te borduren, breien of haken en zo letterlijk bij te dragen aan het verbeelden van dit gedeelde verleden.