Schieten voor de maan: de motivatie en mentaliteit van Marc Klein Wolt

_{⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert}

“Als ik mezelf eenmaal een doel stel, ben ik heel toegewijd en zal ik er alles aan doen om het te bereiken.” Sterrenkundige Marc Klein Wolt van de Radboud Universiteit kan bogen op een indrukwekkende staat van dienst op het gebied van lucht- en ruimtevaart: van het plaatsen van een telescoop achter de maan tot zijn betrokkenheid bij de allereerste foto van een zwart gat.

Hoe doet hij het? En waarom? Wat trekt hem naar de grenzen van wat we weten, dwingt hem om het beste uit zijn potentieel te halen? Voordat hij vertrekt naar Namibië - waar hij werkt aan een telescoop voor de Event Horizon Telescoop - ontmoeten we Marc in zijn kantoor op de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit in Nijmegen, waar we een kijkje krijgen in het hoofd van een rocksterwetenschapper.

Waarom bouwen jullie een telescoop in Namibië?

"We werken aan een andere telescoop voor de Event Horizon Telescope, waar astronomen en wetenschappers telescopen van over de hele wereld bouwen en met elkaar verbinden om foto's van zwarte gaten te maken. Tot nu toe hebben we foto's kunnen maken van niet één, maar twee zwarte gaten - één in ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, en één in een verder weg gelegen sterrenstelsel. Dit is geweldig, want nu hebben we tastbaar bewijs dat zwarte gaten echt bestaan. We hebben niet alleen een theorie of een voorspelling, maar we hebben ook echt beeldmateriaal, we hebben gegevens: we hebben Einstein gelijk gegeven. Nu willen we er meer over leren. Daarvoor hebben we meer telescopen nodig, waarvan er één in Namibië komt te staan."

Wat hopen jullie te leren? 

"Waar we vooral in geïnteresseerd zijn en wat we hopen te zien, is hoe maer rond een zwart gat beweegt. De beelden die we nu hebben zijn vergelijkbaar met foto's op een gewone camera: het is een momentopname, die ons laat zien hoe een zwart gat er op een bepaald punt of moment uitziet. Wat we nu proberen te doen, kan worden vergeleken met het maken van een foto met een langere sluitertijd. Met nieuwe telescopen, zoals die in Namibië, kunnen we langere waarnemingen doen en deze foto's integreren, misschien zelfs in een film. Kun je je voorstellen dat je een zwart gat ziet bewegen? Deze films zullen ons helpen om de theorie van zwarte gaten beter dan ooit te begrijpen.

En waarom is dat zo belangrijk - een zwart gat begrijpen?

"Omdat, zoals ik het zie, zwarte gaten ‘the place to be’ zijn voor de natuurkunde en sterrenkunde, misschien zelfs voor de wetenschap in het algemeen. Ze zijn een van de grootste mysteries in ons universum, een plek waar de natuurkracht op de grootste schaal - zoals de zwaartekrachttheorie - wordt gecombineerd met die van de kleinste schaal - de kwantummechanica. Door zwarte gaten te bestuderen, bestuderen we de fundamenten van onze wereld. Door theorieën, zoals de snaartheorie, hebben we een idee over de manier waarop de natuur werkt en kunnen we aannames en voorspellingen doen. Maar we weten pas of er iets van waar is als we bewijs hebben. We hebben deze foto's en films van een zwart gat nodig om te verifiëren of onze theorie klopt, waardoor we een bier en duidelijker beeld van onze wereld krijgen - en onszelf misschien ook een beetje beter begrijpen."

Denk je dat we uiteindelijk in staat zullen zijn om alles te begrijpen?

"Ja, dat denk ik wel. Sommige mensen geloven in God. Ik geloof dat er voor alles een logische verklaring moet zijn. Waarom zouden we een limiet accepteren voor wat we kunnen begrijpen of weten? Ik wil alles begrijpen. Ik wil begrijpen waarom we de dingen zien zoals we ze zien, waarom ze werken zoals ze werken. Ik wil meer begrijpen van de natuur, de fysica en de wereld om ons heen. Ik geloof echt dat als we ons universum volledig willen begrijpen, we de grenzen van onze kennis en technologie moeten blijven verleggen. Dat is waar wetenschap voor mij om draait - het is een belangrijke reden voor mij om te doen wat ik doe."

Hoe doe je dat - alles proberen te begrijpen voor de kost?

"Het draait voor mij allemaal om toewijding. Ik wil mezelf uitdagen, een doel stellen en er dan voor gaan. En als ik dat eenmaal doe, wijd ik er bijna mijn hele leven aan en doe ik er alles aan om het te bereiken. Een doel bereiken is voor mij een van de mooiste dingen die er zijn. Ik denk dat dat mijn sweet spot is, waar ik het gevoel heb dat ik het beste uit mezelf en mijn mogelijkheden haal. En als ik iets bereikt heb, blijf ik op de een of andere manier betrokken, maar ik heb ook altijd zin om door te gaan naar de volgende: een nieuw doel stellen en iets nieuws creëren. Deze manier van werken vervult me met zoveel energie - en die energie kunnen delen met anderen is wat het me allemaal waard maakt."

Je bent dus altijd in de weer, je gaat van de ene mijlpaal naar de volgende, je creëert nieuwe dingen. Neem je wel eens een pauze?

"Een paar jaar geleden werd ik zo ongeveer gedwongen om te stoppen. Ik werkte in een meer zakelijke omgeving en had het niet naar mijn zin, dus stelde ik mezelf een doel: ik wilde in de lucht- en ruimtevaarttechniek gaan en werken aan een missie naar de maan. En toen gebeurde die missie en slaagden we. Niet alleen dat, want kort daarna was mijn team ook betrokken bij het maken van de allereerste foto van een zwart gat - wat zoiets is als wetenschap op Nobelprijsniveau. Dus ik controleerde veel van mijn topvakken daar. Ik vroeg me af: wat nu? Ik moest even stilstaan en nadenken, niet alleen als professional of innovator, maar ook als persoon: wie ben ik en waar wil ik nu naartoe?"

Hoe ben je daar achter gekomen?

"Ik werd gevraagd om een paar grote projecten aan de Radboud Universiteit te leiden, zoals het opzetten van hun Radboud Radio Lab samen met Heino Falcke, waar ik ook de verantwoordelijkheid kreeg voor het managen en leiden van een groep mensen. Dit bracht een aantal nieuwe uitdagingen met zich mee, zoals het behouden van mijn positie in de academische hiërarchie of leren hoe ik mezelf moest presenteren en in de rol van directeur moest passen - wat ik niet wist hoe ik dat moest doen. Ik zat aan tafel met directies van bedrijven en leiders uit de lucht- en ruimtevaartindustrie wereldwijd, en zij zagen mij als de directeur van een belangrijk onderzoeksinstituut, maar ik had niet het gevoel dat ik dat was. Het drong ineens tot me door dat de persoon die ik dacht te zijn, niet meer klopte met wie ik aan het worden was of met hoe ik overkwam op de buitenwereld."

Wie voelde je dat je was?

"Om heel eerlijk te zijn voelde ik me nog steeds een beetje ‘Marc, de jongen uit Enschede’. Ik was altijd een beetje een dromer, maar nooit echt het slimste kind op school. Ik moest hard werken om mijn examens te halen en naar de volgende klas te gaan. En hoewel het op de middelbare school beter ging en ik uiteindelijk interesse kreeg voor astronomie, bleef die mentaliteit - en een deel van de onzekerheid die ermee gepaard ging - me achtervolgen. Daarom duurde het even voordat ik begreep en ontdekte dat ik ook iets in te brengen had."

Wat heeft Marc Klein Wolt in huis?

"Toen ik astrofysica studeerde aan de Universiteit van Amsterdam leerde ik dat ik nooit ‘de beste wetenschapper’ zou worden, maar dat ik wel herken wat er nodig is om iets te laten werken, te realiseren en dan ook daadwerkelijk door te zetten. Ik denk dat dit ook veel te maken heeft met mijn sociale vaardigheden: Ik weet bijna van nature de mensen te kiezen die geschikt lijken voor de klus, ze bij elkaar te brengen, ze te motiveren en het vuur in me aan te wakkeren. Dat is hoe ik creëer, en ik denk ook dat dat is waar ik goed in ben - en het is zeker wat ik het liefste doe."

Wat vind je er zo leuk aan?

"Ik wil mensen laten stralen. Door mensen te motiveren en in staat te stellen de dingen te doen waar ze goed in zijn, kun je iemand laten stralen. Ik heb geleerd dat als je dat doet, de dingen bijna vanzelf gaan. Ik hoef bijvoorbeeld nooit iemand te herinneren aan de komende deadlines. Mijn team is vaak al klaar voordat we een deadline bereiken, omdat we allemaal het gevoel hebben dat we dit samen doen en allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben. En ondertussen wordt iedereen erkend voor wie ze zijn en voor hun vaardigheden, ze zijn ergens eigenaar van en voelen zich verantwoordelijk. Ik geloof dat dat is waar je het verschil kunt maken en iemand echt kunt laten schitteren."

En wat laat je stralen?

"Namibië. Er is iets aan dat land dat me raakt. Het is een combinatie van ongerepte, rauwe natuur en hartelijke en vriendelijke mensen - het is echt uniek. En als ik in Namibië ben, kan ik praten met kinderen op basisscholen en middelbare scholen, universiteitsstudenten en de vicepresident van het land - allemaal op dezelfde dag! Dat ik dat kan doen en getuige ben van de impact en betekenis van ons werk voor hun gemeenschap betekent veel voor me. We bouwen daar niet alleen een telescoop: we steunen hen ook in hun reis door de ruimtevaart en om onze liefde voor ruimtevaart en wetenschap met hen te delen."

"Dit is echt een van de grootste geschenken die ik ooit heb meegemaakt, zowel tijdens mijn carrière als in mijn leven. Ik kan niet wachten om er volgende week weer heen te gaan."

Dit artikel verscheen eerder op Novio Tech Campus.