KWF-subsidie voor drie projecten Radboudumc

_{⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert}

Het Radboudumc heeft voor drie projecten subsidie ontvangen van KWF en Alpe d'HuZes. Het gaat om een groot onderzoeksproject van Jolanda de Vries en twee hoogrisicoprojecten van Milda Poceviciute en Laia Querol Cano.

Het project van Jolanda de Vries: het voorkomen van kanker bij mensen met Lynch door vaccinatie tegen eiwitten op de voorlopers van kankercellen. Thema immunotherapie, ruim 3 miljoen.

In deze studie worden mensen met Lynch Syndroom gevaccineerd om kanker te voorkomen. Mensen met Lynch Syndroom (LS) hebben een erfelijke aanleg om op jonge leeftijd (jonger dan 50 jaar) kanker te krijgen. Voor een optimale vaccinatie worden eiwitten gebruikt die in normale cellen ontstaan, net voordat het kankercellen worden. Als we tegen deze pre-kanker eiwitten kunnen vaccineren wordt het ontstaan van kanker in de kiem gesmoord. Meer dan tien jaar geleden hebben we 23 mensen met LS tegen pre-kanker eiwitten gevaccineerd met behulp van hun eigen dendritische cellen. Bij 9 mensen zagen we een afweerreactie tegen een bepaald pre-kanker eiwit. Bij geen van deze 9 mensen is kanker ontstaan, in tegenstelling tot de groep die niet reageerde. Daarin ontwikkelde 50 procent kanker. In deze studie worden meerdere eiwitten gebruikt om het aantal patiënten met een positieve afweerreactie te verhogen en zo kanker in deze patiënten te voorkomen.

Kans op darm- en baarmoederkanker

Ongeveer één op de 370 Nederlanders (40.000 tot 50.000 mensen) hebben het LS. Tijdens hun leven hebben ze, afhankelijk van hun mutatie, 25 tot 70 procent risico op met name darmkanker en baarmoederkanker. Ondanks dat mensen die weten dat ze LS hebben regelmatig gescreend worden, ontstaat soms toch kanker. Kanker kan wel worden voorkomen met preventieve vaccinatie. We richten ons nu op LS maar staan hiermee aan het prille begin van ons ultieme doel, alle mensen vaccineren tegen kanker.

Beladen dendritische cellen  

Dendritische cellen (DC) zijn in staat om het afweersysteem te activeren. DC worden in het laboratorium gekweekt uit de cellen van de LS-drager zelf en beladen met stukjes nieuwgevormde eiwitten die wel op pre-kankercellen voorkomen maar niet op gezond weefsel. In deze studie willen wij 23 mensen met LS die nog geen kanker hebben gehad vaccineren. De afweerreactie tegen nieuwgevormde eiwitten wordt in huidbiopten gemeten. Deze 23 mensen met LS blijven deelnemen aan het reguliere screeningsprogramma zodat we het klinisch beloop kunnen volgen.

Toelating tot de markt

De studie wil aantonen dat DC-vaccinatie met meerdere pre-kanker eiwitten veilig en goed verdragen wordt voor mensen met LS, dat meer dan 40 procent van de gevaccineerde mensen met LS een afweerreactie genereert en dat de patiënten met een afweer voor een lange periode beschermd zijn tegen het ontstaan van kanker. Bij een positieve uitkomst van deze studie hebben wij voldoende gegevens om in aanmerking te komen voor financiering door het Zorginstituut voor een grote vervolgstudie. Deze studie wordt op advies van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) opgezet om toelating tot de markt te verkrijgen waarmee deze therapie beschikbaar wordt voor alle patiënten met LS.

De twee hoogrisicoprojecten

Het hoogrisicoproject van Milda Poceviciute: Het voorspellen van vulvakanker door toevoeging van kunstmatige intelligentie aan de beoordeling van het weefselbiopt door de patholoog. Thema biomarkers, ruim 1 ton.

Schaamlipkanker (vulvakanker) is een zeldzame vorm van kanker die steeds vaker voorkomt. De behandeling bestaat meestal uit een operatie van de vulva met het verwijderen van 1 of meerdere lymfeklieren uit de liezen. Deze operatie kan een aanzienlijke invloed hebben op zowel de psychische als seksuele kwaliteit van leven. Een klein deel van de gevallen van vulvakanker is veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV) dat we kennen van baarmoederhalskanker. Hopelijk neemt dit af door HPV vaccinaties.

Meestal ontstaat vulvakanker bij vrouwen met de huidziekte lichen sclerosus (LS), met onbekende oorzaak. Vrouwen met LS hebben vaak jeuk of pijnklachten en ongeveer vier procent kans op vulvakanker. LS kan goed behandeld worden met hormoonzalf maar is niet te genezen. Bij LS kan eerst een voorstadium ontstaan, genaamd differentiated VIN (dVIN), wat veel sneller tot vulvakanker kan leiden. Daarom worden dVIN plekjes vaak verwijderd in de hoop kanker te voorkomen. Op dit moment is niet goed te voorspellen bij welke vrouwen vulvakanker zal ontstaan. Patiënten met LS en dVIN worden daarom vaak levenslang regelmatig gecontroleerd door een arts. Het doel van dit project is om te kunnen voorspellen welke patiënten met LS en dVIN een hoog risico hebben op vulvakanker.

Het hoogrisicoproject van Laia Querol Cano: Galectines als nieuwe immuuntherapie tegen kanker. Thema immunotherapie, ruim 2 ton.

Immunotherapie is een relatief nieuwe behandeling tegen kanker die ervoor zorgt dat het afweersysteem kankercellen beter kan vernietigen. Helaas werkt dit niet in alle kankerpatiënten en er is meer inzicht nodig voor het ontwikkelen van nieuwe strategieën om de therapie te verbeteren. De tumor micro-omgeving kan immuuncellen remmen en zo de voortgang van de ziekte stimuleren. Dendritische cellen (DCs) zijn immuuncellen in ons lichaam die essentieel zijn voor het starten van een immuunreactie tegen tumoren. DCs worden momenteel al ingezet in tumorvaccins waarbij patiënten gevaccineerd worden met lichaamseigen DCs in klinische trials binnen onze afdeling. We hebben ontdekt dat het verlies van galectines in DCs een belangrijke factor is die ten grondslag ligt aan immuunontsnapping door kanker. Meer inzicht in onderliggende mechanismen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van nieuwe immunotherapieën.

Galectinen, een familie van suikerbindende eiwitten, binden specifieke immuunreceptoren die essentieel zijn voor immuniteit tegen kanker. Onze studies laten zien dat galectines nodig zijn voor DC-migratie en T-celactivatie, die beide onmisbaar zijn in de afweer tegen kanker. We hebben gevonden dat de hoeveelheid galectines in DCs direct gerelateerd is aan de overleving van patiënten met huidkanker of longkanker. Tumorcellen kunnen de galectines in DCs omlaag brengen, wat de DC-functie belemmert en de anti-tumor immuunresponsen schaadt. Onze resultaten ondersteunen de hypothese dat het herstellen van de galectines op het membraan van de DCs de afweerreactie tegen kanker stimuleert. Hierdoor kunnen galectines gebruikt worden als nieuwe en veelbelovende immuuntherapie tegen kanker. Het doel van dit onderzoeksproject is om te begrijpen hoe galectines de anti-tumor DC-functie bevorderen om galectines te gebruiken als een nieuwe immuuntherapie tegen kanker.

Dit artikel verscheen eerder op Radboudumc.