Magnetische stimulatie goed alternatief bij therapieresistente depressie

_{⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert}

Als twee of meer verschillende medicijnen tegen depressie niet werken, geeft een behandeling met magnetische stimulatie betere resultaten dan een nieuwe medicijnswitch. Dat blijkt uit onderzoek van het Radboudumc en partners dat is gepubliceerd in het American Journal of Psychiatry.

Wereldwijd kampen bijna driehonderd miljoen mensen met een ernstige depressie. Twee derde van hen reageert goed op een behandeling met pillen en praten (farmacotherapie en psychotherapie), maar een aanzienlijk deel verbetert niet na een of meer antidepressiva. De kans dat een derde of vierde medicijn bij deze groep patiënten gaat werken wordt bovendien steeds kleiner. Daarom analyseerden onderzoeker Iris Dalhuisen en psychiaters Indira Tendolkar en Philip van Eijndhoven van het Radboudumc met Nederlandse collega’s of magnetische hersenstimulatie (rTMS) in zo’n situatie een goed alternatief kan zijn.

Poliklinische behandeling

“Bij een kleine honderd therapieresistente patiënten hebben we het effect van weer een ander antidepressivum vergeleken met het effect van rTMS”, zegt Dalhuisen. “In beide gevallen gebeurt dat in combinatie met psychotherapie. Bij rTMS krijgt de patiënt 8 weken lang een poliklinische behandeling van ongeveer een half uur. In totaal gaat het om 25 behandelingen, in het begin vier keer per week, op het eind twee keer. Met een magneet stimuleren we een hersengebied net boven de slaap, dat betrokken is bij emoties en cognitieve controle en een rol speelt bij depressie. Mensen met een depressie hebben daar een wat afwijkende activiteit. Door die locatie te stimuleren activeren we ook het dieper gelegen netwerk in de hersenen waar het deel van uitmaakt.”

rTMS effectiever dan medicatieswitch

In Nederland wordt rTMS sinds 2017 vergoed voor wat ernstigere depressies. Maar een goede vergelijking met het gebruik van een derde of vierde antidepressivum was niet eerder uitgevoerd. Dalhuisen: “Of en wanneer je rTMS moet gebruiken was niet duidelijk. Soms wordt het redelijk snel gebruikt, maar vaak ook helemaal niet. Als diverse medicijnen niet werken kan uiteindelijk elektroconvulsie therapie worden geprobeerd, kortweg ECT genoemd. In ons onderzoek met diverse instellingen hebben we nu aangetoond dat rTMS bij therapieresistente depressie veel effectiever is dan de gebruikelijke medicatieswitch. Minder dan 15 procent heeft baat bij een derde of vierde medicijnwisseling en bij slechts 5 procent zien we dat de depressie vermindert of verdwijnt. Kijken we naar rTMS, dan blijkt dat bijna 40 procent er baat bij heeft en de depressie bij ruim een kwart vermindert of verdwijnt.”

Opgenomen in behandelrichtlijn

De resultaten van dit onderzoek, gepubliceerd in the American Journal of Psychiatry sluiten aan bij de recent geüpdatete editie van de Nederlandse richtlijn voor de behandeling van depressie, waarin rTMS nu officieel een plaats gekregen. Terecht, volgens Dalhuisen, die ook oog heeft voor mogelijke andere factoren die van invloed kunnen zijn op de goede resultaten. “Mogelijk is een klein deel van de goede resultaten toe te schrijven aan het placebo-effect, waarbij de extra aandacht voor de aandoening al tot verbetering kan leiden. En dat mensen voor de behandeling met enige regelmaat naar een ziekenhuis of ggz instelling moeten, kan ook een positief, activerend effect hebben. Maar dat zijn kleine effecten en verdwijnen ook weer snel. Wij zien juist grote effecten, die bovendien lang aanhouden. Dat komt omdat rTMS leidt tot neurologische veranderingen, die daadwerkelijk de depressieve symptomen beïnvloeden. Dat betekent niet dat de depressie voorgoed is verdwenen en genezen, maar wel dat we bij een terugval vaak goede resultaten boeken met een rTMS-boost of onderhoudsdosering.”

Gereedschapskist

Met de toevoeging van rTMS aan de behandelrichtlijn is de gereedschapskist om depressie aan te pakken weer iets verder gevuld. Mogelijk volgen op termijn nog andere behandelingen. Op dit moment doen diverse ziekenhuizen bijvoorbeeld onderzoek naar het gebruik van esketamine als mogelijke behandeling. Dalhuisen: “De afdeling psychiatrie van het Radboudumc is een van de instellingen die daar nu onderzoek naar doen. En vrij recent wordt ook naar de effecten van psilocybine gekeken. Maar vanwege de positieve resultaten uit ons onderzoek is het nu ook belangrijk om via voorlichting en scholing een verantwoord gebruik van rTMS voor patiënten beschikbaar te maken. Iets wat onder andere wordt gepropageerd door de Stichting Hersenstimulatie.”

Dit artikel verscheen eerder op Radboudumc.