De groene smoesjes van techbedrijven die het klimaatprobleem “oplossen”

_{⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert}

Techbedrijven als Google, Apple en Amazon krijgen vaak kritiek op hun milieu-impact, maar presenteren zich in reactie daarop als de óplossing in de klimaatcrisis. Dat constateert media-en cultuurwetenschapper Rianne Riemens in haar proefschrift over grote bedrijven en individuen in Silicon Valley en hun duurzaamheidsverhaal. Riemens promoveerde op 16 april aan de Radboud Universiteit.

Riemens bestudeerde de marketing-uitingen van verschillende techbedrijven uit Silicon Valley tussen 2019 en 2024.  ‘We denken vaak na over bedrijven in economische context, maar ze zijn ook cultureel van belang. Met publieke uitingen, zoals hun reclames, zetten ze een beeld neer van zichzelf, dat beïnvloedt hoe wij over die bedrijven denken.’ 

Dat beeld dat bedrijven van zichzelf neerzetten in reclames is er de laatste jaren steeds meer een van ‘groene’ ondernemingen met oog voor de natuur. De cultuurwetenschapper noemt als voorbeeld een reclame van Apple voor een ‘CO₂-neutrale smartwatch’, waarin ‘Moeder Aarde’ tijdens een jaarlijkse vergadering aan Apple vraagt wat ze voor het klimaat gedaan hebben. Ze reageert eerst sceptisch op de reactie van de werknemers, maar uiteindelijk raakt ze overtuigd en zegt ze: ‘goed bezig, tot volgend jaar!’ Riemens: ‘Apple zet zichzelf hier neer als partij die het klimaat zal herstellen, terwijl de video ook gewoon reclame is voor hun nieuwste product.’

Platform als oplossing

De bedrijven presenteren zichzelf als oplossing voor het klimaatprobleem. Riemens: ‘Ze kijken met een platformblik naar de klimaatcrisis: alsof hun platforms en producten de oplossing zijn/een crisis kunnen afwenden. Zo zegt Microsoft dat we meer data moeten verzamelen, zodat er meer kennis is over klimaatverandering. Die data kun je dan bij hen opslaan. Eigenlijk is dat onzin: het is geen toereikende oplossing, want het versimpelt de complexe klimaatcrisis tot een informatieprobleem, maar zo framen ze zichzelf als onmisbaar.’ Hetzelfde gebeurt in de eerdergenoemde reclame voor de Apple-smartwatch.

Ook tech-beroemdheden praten zichzelf de politieke arena in, laat de onderzoeker zien in haar proefschrift. Jeff Bezos gaat zelfs zover om wonen en werken in de ruimte op te werpen als plan B om de aarde te redden. En Bill Gates presenteert zich op als filantroop met techkennis, die de wereld gezonder en duurzamer kan maken door te investeren in de juiste technologie. ‘Zo maken ze zichzelf tot politieke actoren,’ zegt Riemens. ‘Ze zeggen daarmee eigenlijk: overheden zijn te sloom, wij kunnen beter inschatten hoe je de klimaatcrisis te lijf gaat.’

Een deel van deze beeldvorming is greenwashing (het zich groener voordoen dan een bedrijf daadwerkelijk is), maar sommige bedrijven verduurzamen wel degelijk op bepaalde punten. De vraag is volgens de onderzoeker alleen of dat opweegt tegen de enorme negatieve milieu-impact die de bedrijven hebben, ook door steeds maar verder te groeien. ‘Data of de ‘cloud’ lijken misschien niet fysiek, maar zijn uiteindelijk ook producten die gemaakt moeten worden: ze bestaan uit een infrastructuur van fabrieken, kabels, datacentra en meer.’ En Google koopt wel zon- en windenergie in, maar zet ook in op kernenergie, omdat hun energievraag blijft stijgen, zeker sinds de komst van AI.

Steeds vaker blijkt dan ook dat beloftes die deze bedrijven maken niet worden nagekomen, zoals bij de klimaatdoelstellingen van Microsoft en Google en de Climate Pledge van Amazon . Ook leveren deze bedrijven gunstige cijfers die de werkelijke klimaatimpact verhullen.

Tech-optimisme is een valkuil

Het gevaar van de groene mythe van techbedrijven is volgens Riemens dat we te veel gaan vertrouwen op technologische oplossingen die er nu nog niet zijn, waardoor we niet meer nadenken over andere oplossingen, zoals noodzakelijke krimp. De laatste tijd wordt AI vaak aangeprezen voor duurzame doeleinden, terwijl gebruik ervan een grote ecologische voetafdruk heeft. 

Ze benadrukt de noodzaak om na te denken over meer structurele oplossingen. ‘In Ierland is het aantal datacenters de afgelopen jaren zo hard gegroeid dat ze nu meer dan twintig procent van de totale elektriciteit in het land gebruiken. Elektriciteit die dus niet voor andere doeleinden gebruikt kan worden. Ondertussen is er voor bedrijven steeds minder druk om zich klimaatbewust op te stellen, onder leiders als Trump. De financiële steun voor Trump staat op gespannen voet met de groene beloften van CEOs zoals Tim Cook en Mark Zuckerberg. We zijn steeds afhankelijker van grote techbedrijven, in het onderwijs, de gezondheidszorg en ook privé. Maar bij zulke bedrijven staat het belang van burgers en de aarde niet altijd bovenaan.’

Dit artikel verscheen eerder op Radboud Universiteit.