AI maakt ons lui

_{⌂ » Werk & ondernemen » Nijmegen innoveert}

Volgens Pim Haselager, hoogleraar Maatschappelijke Implicaties van Kunstmatige Intelligentie (AI) aan de Radboud Universiteit, stelt de komst van AI de onderwijswereld voor nieuwe vragen en uitdagingen. “Wat is de rol van kritisch denken? Hoe kunnen we van elkaar blijven leren? En maakt technologie ons effectiever, of juist luier? AI stelt ons ook voor een vraag: welke kant willen we op met ons onderwijs?”

“Ik denk dat we digitalisering nog niet optimaal benutten”, zegt Pim. Pim begon in 1990 als docent Cognitiewetenschappen aan de Radboud Universiteit. In 2004 werd dat onderwijsprogramma Kunstmatige Intelligentie. “AI is niet het eerste voorbeeld van digitalisering in het onderwijs. In de jaren tachtig deed ik onderzoek naar e-mail, wat een groot effect had op de samenwerking tussen wetenschappers. Internet trouwens ook. Kort daarna kwamen de smartphones, en opeens nam je je werk- of studiesamenwerkingen mee naar huis. Nu, met apps als Telegram, kunnen studenten snel dingen met elkaar delen. En dat heeft zijn positieve en negatieve kanten.”

Tijdens de pandemie gingen de ontwikkelingen in een stroomversnelling: “Softwareprogramma's voor het maken van tentamens kwamen snel op, er kwamen stressbots voor studenten en vergaderingen veranderden drastisch. En nu is er ChatGPT, waar steeds meer studenten gebruik van maken. Dit zijn allemaal dingen waar we nu pas over beginnen na te denken. Welke effecten zullen ze hebben op het onderwijs?”

Leren van elkaar

“Door naar leercurves en interesses van individuele studenten te kijken, krijg je een beeld van waar ze goed in zijn, wat ze moeilijk vinden en wat hun leertempo is.” Een van de meest veelbelovende kansen die AI kan hebben voor het onderwijs? Gepersonaliseerd leren, volgens Pim. “Hier kan AI werken als een verlengstuk van de docent: door de persoonlijke voorkeuren en leerstijlen van studenten te analyseren, kunnen we een meer gedifferentieerd onderwijsaanbod creëren, passend bij de persoonlijke leerstijlen van studenten. Op die manier kan AI een extra helpende hand zijn.”

Maar we moeten ook kritisch blijven, vindt Pim. “Studenten leren veel van elkaar. Als ik mijn verhaal vertel, haalt iedereen er een andere boodschap uit. Studenten moeten die bevindingen met elkaar blijven delen. Zo houd je constructief leren in stand. De sociale component van samen leren, zoals gewoon met elkaar praten tijdens een pauze in de les, is een belangrijk onderdeel van het leerproces.”

Maakt AI ons lui?

Voor Pim is de komst van AI tot nu toe nog geen revolutie voor het onderwijs. Maar het roept wel nieuwe gedachten op: “Welke kant willen we op met ons onderwijs? Dat is in het algemeen moeilijk te beantwoorden, maar op universiteiten is het belangrijk dat mensen interessante problemen ontdekken. Inzicht en zelf nadenken zijn heel belangrijk in wetenschappelijk onderzoek. Ik vraag me af of AI in dit opzicht misschien niet contraproductief werkt.”

Met AI zullen we steeds meer van ons persoonlijk denkwerk uitbesteden. Je kunt AI een vraag stellen en het antwoord wordt voor je geformuleerd. “Dat maakt ons lui”, denkt Pim. “Schrijven en wetenschap zijn in essentie afhankelijk van zelf nadenken. Jouw ideeën en jouw standpunt: dat is wat de maatschappij nodig heeft. Als we al ons kritisch denken en schrijven voortaan uitbesteden aan een chatbot, maakt dat ons minder individueel.”

Een verschuiving in het onderwijs

“Mensen gebruiken al snel het efficiëntie-argument. Dat is allemaal goed en wel, maar gaan we er ook kwalitatief op vooruit? Dat is nog niet bewezen. Daarom hebben we besloten om de AI-trend nog niet volledig te omarmen. We moeten vooral goed nadenken over wat we studenten willen leren. Dat kan verschuiven. Rekenmachines hebben ons bijvoorbeeld een deel van onze wiskundige denkvaardigheden afgenomen. Met de komst van AI zullen we nog zo'n verschuiving zien.”

ChatGPT heeft een grote impact op studenten, wat gevolgen heeft voor het onderwijs. “Je weet bijvoorbeeld niet meer of een essay door een student of door ChatGPT is geschreven. Daarom ben ik persoonlijk weer overgestapt op mondelinge examens. Op die manier kun je directe vragen stellen en ervoor zorgen dat de mening van studenten naar voren komt. Het interessante en paradoxale van AI-technologie is dat het ons terugbrengt naar een heel basale methode om nog steeds individuele meningen uit te wisselen.”

Kritisch nadenken over AI

De toekomst van AI en onderwijs? Volgens Pim wordt het een belangrijke strijd. Opvoeders moeten immers grip houden op de software die ze gebruiken. “Neem bijvoorbeeld Microsoft Teams. Het is een prima, veilige manier om online vergaderingen uit te besteden. Maar als het gaat om content-based leermiddelen is het belangrijk om er kritisch naar te kijken: onder welke voorwaarden gebruiken we ze? AI heeft ook zo'n onderwijsbrede discussie nodig.”

Kritisch denken blijft het belangrijkste. “Je wordt toch ook geen betere chauffeur in een zelfrijdende auto? We moeten nadenken over AI in het onderwijs: houden we mensen actief betrokken? Wat willen we dat studenten blijven leren, en hoe? Natuurlijk moeten we ook niet te bang zijn voor AI, maar het is goed om de discussie aan te gaan en vragen te stellen over het nut van bepaalde mogelijkheden. Dat het kan, betekent niet altijd dat het moet. En eerlijk is eerlijk, als je straks terugdenkt aan je studententijd, zal het niet de ChatGPT zijn waar je met liefde aan terugdenkt, maar eerder een paar inspirerende presentaties of docenten, en de gekke maar mooie ideeën waar je zelf mee kwam.”

­­Dit artikel verscheen eerder op Novio Tech Campus.