Beeldende Kunst Nijmegen: The soul flies through the eye bij Singular-Art

22 november 2022 | Loes van Beuningen

Wat is de moeite waard om te zien in de stad? Beeldende Kunst Nijmegen vraagt het aan verschillende schrijvers, die hun gedachten delen over beeldende kunst in de stad. Deze keer schrijft kunsthistoricus Loes van Beuningen over Toonbanksolo #5 The soul flies through the eye bij Singular-Art - galerie voor hedendaagse kunst.

Giel Louws (1975) mocht voor de vijfde editie de toonbank van Singular-Art naar zijn hand zetten. De tentoonstelling The soul flies through the eye toont naast de keramische verkenning van de schilderkunst en haar dragers door Giel Louws ook een schilderij van Wannes Lecompte (1979) en een print van Yvon Ariese (1986), die een relatie met het werk van Louws aangaan op basis van de kleur groen.

Nieuwe ruimte door onzichtbare band

De titel van de tentoonstelling is een regel uit een gedicht van de Russische Arseni Tarkovski (1907-1989). Hij was naast dichter ook de vader van de bekende filmmaker Andrej Tarkovski (1932-1986). Louws is geïnteresseerd in de films van Tarkovski vanwege de ruimte die ontstaat door het intuïtief naast elkaar plaatsen van beelden. Door een logisch narratief los te laten en beelden te laten zien die een onzichtbare band met elkaar aangaan, ontstaat er een nieuwe ruimte.

Eenzelfde ruimte creëert ook een dichter in zijn werk door het achter elkaar plaatsen van woorden of zinnen. De films van Tarkovski zijn dan ook sterk beïnvloed door de poëzie van zijn vader. In de tentoonstelling is eenzelfde techniek toegepast: de verschillende elementen uit de installatie, bestaande uit Louws’ keramische werkjes, gaan onderling een band aan, en daarnaast treden ze in poëtische dialoog met het werk van Ariese en Lecompte.

Trompe-l'œil

Louws heeft zich daarbij voor de installatie sterk laten inspireren door zijn eigen ouders, zijn Zeeuwse achtergrond en de verhalen die hem zijn verteld en hebben gevormd tot wie hij nu is. We zien kleine schilderdoekjes met stenen erop afgebeeld in de lade en staand op houten ezels en een sokkel, boomstammen op houten schragen, stenen op kegelvormige dragers en metalen balkjes op houten schragen. Allemaal gemaakt van keramiek, oftewel klei, wat refereert aan zijn geboortegrond. De metalen balkjes van keramiek raken aan het metaalconstructiebedrijf van Louws’ vader, en zijn versteldheid vroeger dat zulke iele houten schragen zo’n zware metalen elementen kunnen dragen.

In de laden bevinden zich nog werken op papier met daarop stenen afgebeeld, geborduurd textiel en twee keramische schaaltjes, die doen denken aan Chinese porseleinen penselenschaaltjes. In de oude Chinese cultuur is het penselenbakje een belangrijk gereedschap voor schilder en dichter (kalligraaf): ze wasten er hun penselen in uit. De bakjes werden dan ook van generatie op generatie doorgegeven en staan symbool voor de ontwikkeling van de kunst.

Vijftig tinten groen

De groene kleur van de schaaltjes en het andere aardewerk doet denken aan Celadon, een keramieksoort met een speciaal soort glazuur dat lijkt op de kleur van jade, een kostbaar gesteente. In Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten dichtte men aan Celadon een magische werking toe. Het glazuur zou aantonen of het eten vergiftigd was: de kleur zou dan veranderen of het bord zou breken. Extra speciaal is het gecraqueleerde glazuur, dat kleine barstjes heeft. Deze ‘imperfectie’ werd in China juist als een verdienste gezien. Daarbij werd de groene kleur zelf ook in veroorzaakt door een ‘ongelukje’, als tijdens het bakproces as op het aardewerk terechtkwam.

Hetzelfde is aan de hand in de fotografische print van Yvon Ariese. Zij legde met behulp van oude scanapparaten de extractie van een levendig natuurlijk groen pigment op de gevoelige plaat. Een proces dat we als mensen niet met het blote oog kunnen zien.

Wannes Lecompte heeft voor zijn schilderij de groene pigmenten die de historische impressionisten gebruikten toegepast. Hij is naar de Franse fabriek afgereisd en heeft daar de laatste pigmenten op de kop getikt. De Franse impressionisten hadden een voorliefde voor felle groentinten, waaronder Schweinfurtergroen; een pigment dat werd gefabriceerd door in water kopersulfaat te mengen met natriumarseniet. Schweinfurtergroen bleek zeer giftig wegens de arsenicumcomponent en werd rond 1900 verboden.

Groen staat dus voor meerdere zaken symbool; jade (de steen die wordt geassocieerd met harmonie, evenwicht, voorspoed en welvaart) en de kleur van het natuurlijke leven, tot juist het tegenovergestelde: giftigheid. Meerdere verhalen verweven zich zo in The soul flies through the eye, als een gedicht in objecten.