Beeldende Kunst Nijmegen: De zon schijnt in RUIS

26 april 2022 | Max Hermens

Wat is de moeite waard om te zien in de stad? Beeldende Kunst Nijmegen vraagt het aan verschillende schrijvers, die hun gedachten delen over beeldende kunst in de stad. Deze keer bezoekt schrijver Max Hermens de tentoonstelling van Aydee Derix bij RUIS: zij exposeert tropische kunst met kritische ondertonen.

De zon schijnt

Grote doeken met turquoise oceanen, met rotsige stranden, met leguanen en eenden en mollige toeristen die rood zien van de zon – in galerie RUIS is de nieuwe expositie van Aydee Derix te zien: Solo ta briya, de zon schijnt. Derix groeide op op Aruba, dat vooral bekend is vanwege zijn mooie stranden, natuurgebieden en koraalriffen. Haar nieuwe expositie gaat over het paradijselijke eiland en de toeristen die het massaal bezoeken. Tussen haar doeken staan keramieken beelden van dikkige toeristengezichten, er wordt een film vertoond van een vismascotte, en er staat zelfs een strandstoel met flesje zonnebrandcrème ernaast.

‘Het was daar anders dan in Nederland,’ zegt Derix. ‘Er is minder prestatiedrang. Daardoor voelde ik me als kind vrijer om te doen wat ik wilde. Je zit daar thuis of bij vrienden, of je bent in het toeristengedeelte. Meerdere keren per maand liepen we willekeurige hotels binnen om door de gangen te rennen.’

Het verdwijnende paradijs

Die paradijselijke kant heeft wel een keerzijde, de komst van de toeristen vernietigt precies dat waar ze voor komen: de stranden worden volgebouwd, de natuurparken maken plaats voor luxe condo’s, en de koraalriffen verdwijnen door het aanmeren van cruiseschepen. ‘In de tijd van mijn moeder waren de hotels nog op één hand te tellen. Maar het gaat snel. Ik vraag me af hoelang ze kunnen doorgaan: zou er een moment zijn waarop er niets meer van het paradijselijke over is?’

Derix drukt deze tegenstrijdigheden uit in kleurrijke schilderijen met komische elementen: toeristen die, verzakt en lui, op vervaagde stranden liggen. Die passief wat in de verte staren. De schilderijen bestaan vooral uit grote vlakken en ruwe lijnen, maar kennen hier en daar ook kleine details, zoals verbrande ledematen, of nauwkeurig geschilderde leguanen. Haar keramieken gezichten lijken bijna zonder persoonlijkheid; ze zouden elke willekeurige toerist kunnen vertegenwoordigen. ‘Ik probeer de vervreemding van het toerisme te tonen,’ zegt Derix. ‘Maar ook het grappige. De lichtheid ervan is ook belangrijk.’

Mooi weer spelen

De grote witte vlakken op haar doeken doen denken aan zonnebrandcrème waarin landschappen en lokale dieren verdwijnen. Het geeft de komische werken een kritische ondertoon: hoe meer mensen van dit paradijs willen genieten, des te minder ervan overblijft. ‘Daar gaat de titel ook over. Ze vertellen de toeristen dat wij dat altijd tegen elkaar zeggen op het eiland, solo ta briya, alsof wij alles leuk en zonnig vinden. Maar ik had er nog nooit van gehoord.’

Hoewel Aruba altijd op verschillende manieren in het werk van Derix terugkomt, is ze er dit keer doelbewuster mee omgegaan: ‘Aruba was een kolonie. Dat weten veel Nederlanders niet, of niet meer. Ik wil dat deel van de geschiedenis naar hier halen. Dit paradijs hoort op een bepaalde manier bij Nederland.’

Onheilspellende landschappen

Fenne Saedt, artistiek leider bij RUIS, denkt hardop mee: ‘Ik herken dat beeld van de toerist wel, hij is tegelijkertijd komisch en tragisch. Enerzijds blijft het eiland overeind door toerisme, en anderszijds gaat het eraan ten onder. De witte vlakken op de doeken, een soort kaalgeslagen plekken in het natuurlijke landschap, voorspellen weinig goeds voor de toekomst.’

Saedt is opgewekt als ze over de kunst spreekt. Ze regelt dit soort exposities al vier jaar: ‘We willen beginnende kunstenaars een soort tussenstap bieden, een stap tussen de kunstacademie en de grotere galerieën. We kijken daarbij altijd naar de wens van de kunstenaar, maar ook naar de specifieke ruimte die RUIS biedt. En we merken dat er veel samenwerking is in Nijmegen – dat is heel fijn. Er is geen gevoel van concurrentie.’

Souvenirs uit Aruba

Derix lijkt zich thuis te voelen tussen haar humoristische strandlandschappen. Ze denkt na over de toekomst: ‘Ik wil meer met souvenirs gaan doen. Die zijn daar overal hetzelfde, of je nou op Aruba of Curaçao bent. Wat als ik van mijn werk souvenirs maak? Ansichtkaarten met kale plekken erop. Beeldjes van mollige toeristen. En ik wil ze dan naar Nederland halen, die souvenirs. Waarom niet? De geschiedenis van Nederland, daar hoort Aruba ook bij.’

Solo ta briya, de zon schijnt is nog tot 14 mei te zien in RUIS.